یونس رامشک نیا - دانشجوی دوره دکتری دانشگاه دولتی باکو و کارشناس ارشد اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی
محمد مقدم - استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
بهنام طهماسب پور - کارشناس ارشد اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
الناز صباغ تازه - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و دانشجوی دوره دکتری

با توجه به نیاز فزاینده کشور به روغن‌های خوراکی، توسعه کشت دانه‌های روغنی از اهمیت زیادی برخوردار است. از بین دانه‌های روغنی سازگار با شرایط کشور، گلرنگ به عنوان یک گیاه بومی ایران و مقاوم به تنش‌های خشکی و شوری از آینده نویدبخشی برخوردار است، از آنجا که شناخت ارقام مقاوم به تنش و گروه‌بندی آنها جهت برنامه‌ریزی صحیح در برنامه‌های به نژادی گیاهان حائز اهمیت می‌باشد، این مطالعه به منظور گروه‌بندی ارقام گلرنگ بهاره در سه رژیم رطوبتی، دارای تنش رطوبتی (به ترتیب شش و پنج بار آبیاری) و بدون تنش (هفت بار آبیاری) انجام شد. در این مطالعه 26 رقم گلرنگ در قالب طرح بلوک‌ های کامل تصادفی به صورت اسپیلت پلات با دو تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه کلاستر به روش Ward، ارقام گلرنگ را براساس صفات مورد ارزیابی در 7 کلاستر جداگانه قرار داد. کلاستر ششم را رقم N51016 که پاکوتاه‌ترین رقم مورد مطالعه بوده و طول مدت رویشی و زایشی کوتاه‌تری داشت، تشکیل داد. در این رقم تعداد دانه در قوزه، وزن هزاردانه، درصد روغن و عملکرد تک بوته بیشتر از متوسط ارقام ارزیابی گردید. با توجه به نتایج به دست آمده، رقم N51016 از نظر ویژگی‌های مهم مورد نظر بهترین رقم شناخته شد. از نظر شاخص تحمل به تنش (STI) حساس‌ترین ارقام در هر دو سطح تنش آبی واریته‌های محلی زرقان IV و محلی میانه I، و مقاوم‌ترین ارقام نسبت به این شرایط واریته N51016 تعیین گردید. در نهایت رقم N51016 در بین 26 رقم گلرنگ بهاره به عنوان مقاوم‌ترین واریته در برابر تنش آبی شناخته شد. همچنین واریته N51016 در بین ارقام مطالعه شده بیشترین عملکرد تک بوته را نشان داد. نتایج تجزیه کلاستر نشان داد که تنوع ژنتیکی کافی برای صفات مورد بررسی وجود دارد و می‌توان از تنوع موجود در جهت بهبود و اصلاح ژنوتیپ‌های گلرنگ بهاره استفاده نمود.

گلرنگ، تنش خشکی، شاخص تحمل به تنش، تجزیه کلاستر