یونس رامشک نیا - دانشجوی دوره دکتری دانشگاه دولتی باکو و کارشناس ارشد اصلاح نباتات دانشگاه آزاد اسلامی
بهنام طهماسب پور - استاد دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
الناز صباغ تازه - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و دانشجوی دوره دکتری

گلرنگ به عنوان یک دانه روغنی بومی ایران از قابلیت سازگاری بالایی نسبت به شرایط محیطی کشور و به ویژه مناطق مواجه با تنش‌های غیرزیستی همچون خشکی و شوری، برخوردار است. به منظور بررسی ارتباط بین دو مجموعه از متغیرهای موردمطالعه، آزمایشی در سال زراعی 1379 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به صورت اسپیلت پلات با دو تکرار در شرایط عادی (هفت بار آبیاری) و دوبار تنش خشکی ( به ترتیب شش و پنج بار آبیاری) با استفاده از 26 رقم گلرنگ بهاره اجرا شد. در این تحقیق صفاتی مانند تعداد روز تا جوانه‌زنی، تعداد روز تا ساقه روی، تعداد روز تا 50 % غنچه‌دهی، تعداد روز تا 50 % گلدهی، تعداد روز تا %100 گلدهی، ارتفاع بوته، تعداد قوزه در بوته، تعداد دانه در قوزه، وزن هزار دانه، عملکرد تک بوته و درصد روغن اندازه‌گیری شده و مورد مطالعه قرار گرفتند. در این پژوهش تجزیه همبستگی کانونیک بین دو گروه صفات فنولوژیکی و صفات مربوط به عملکرد و اجزای عملکرد انجام گرفت. نتایج تجزیه همبستگی کانونیک نشان داد که در شرایط تنش شدید (پنج بار آبیاری) تابع W1 بیشتر متاثر از وزن هزاردانه و عملکرد در واحد بوته می‌باشد، اما تابع V1 بیشتر تحت تأثیر برخی صفات فنولوژیکی به ویژه تعداد روز تا 100 % گلدهی، تعداد روز تا 50 % گلدهی و تعداد روز تا 50 % غنچه دهی قرار می‌گیرد. در شرایط تنش ملایم (شش بار آبیاری) تابع W1 بیشتر متاثر از وزن هزار دانه بوده، اما تابع V1 تحت تاثیر برخی صفات فنولوژیکی به ویژه تعداد روز تا 100 % گلدهی، تعداد روز تا 50% گلدهی و تعداد روز تا 50٪ غنچه دهی قرار می‌گیرد. در واقع برای گزینش ارقام نسبت به عملکرد بالا تحت هردو شرایط تنش، تعداد روز تا 100 % گلدهی، تعداد روز تا 50 % گلدهی و تعداد روز تا 50 % غنچه‌دهی می‌توانند به عنوان معیارهای مناسب در نظر گرفته شوند. براساس نتایج به دست آمده از تجزیه همبستگی کانونیک تحت شرایط فاقد تنش، تابع W1 بیشتر متاثر از وزن هزار دانه بود اما تابع V1 بیشتر تحت تاثیر برخی صفات فنولوژیکی به ویژه تعداد روز تا 100 % گلدهی و تعداد روز تا 50 % گلدهی قرار می‌گیرد. در نتیجه برای گزینش ارقام نسبت به عملکرد بالا تحت شرایط عادی، تعداد روز تا 100 % گلدهی و تعداد روز تا 50 % گلدهی می‌توانند به عنوان معیارهای فنولوژیکی مناسب در نظر گرفته شوند

گلرنگ، صفات فنولوژیکی، تجزیه همبستگی کانونیک