معصومه هاشمی - کارشناسی ارشد جغرافیا دانشگاه اصفهان
پریا قنبری - کارشناس ارشد مدیریت دانشگاه اصفهان

مناطق خشک و کویری و بیابانی حدود یک سوم سطح خشکی های جهان را تشکیل می دهند و قسمت اعظم کشور ایران (حدود 90 درصد) نیز در قلمرو مناطق خشک و بیابانی قرار دارد. وجود چنین وسعتی از نواحی خشک و کویری و بیابانی در سطح جهان و ایران، لزوم توجه به پتانسیل های این مناطق را ضروری می سازد. اما در ابتدای امر باید به این نکته توجه داشت که بین بیابان و کویر باید تفاوت قائل شد چرا که کویر یکی از چشم اندازهای فرمیک در ژئومورفولوژی ایران است و برخلاف نظر پاره ای که این واحد چشم اندازی را تیپی از چشم انداز بیابان تلقی کرده اند خود یک چشم انداز ژئومرفیک است. زیرا واژه بیابان یک مفهوم اقلیمی (بی آبان) است حال آنکه کویر یک واژه ریخت شناسی است و هرگز به مفهوم عدم وجود آب نبود بلکه بعضا محل تجمع هرزآبهاست و حتی باید به این نکته اشاره داشت که اگر آب در کویر وجود نداشته باشد حیات کویر که بیشتر تابعی از فرایند نمکزایی است متوقف می شود. بنابراین باید در ابتدا ظرفیت پهنه های وسیع اراضی بیابانی، اراضی در معرض بیابانزایی و اراضی محدوده تالاب های کویری ایران را بشناسیم و بتوانیم با نگاهی همه سونگر و فرابخشی که همان دیدگاه توسعه پایدار و آمایش سرزمین است، مدیریت کنیم. مدیریتی خردمندانه و علمی که تمام پتانسیل ها و فرصت ها را بتواند به فعلیت درآورده و تهدیدها و چالش هایی که این مناطق با آنها روبرو است را در برنامه ریزی ها درنظر گیرد در این پژوهش سعی شده ابتدا ویژگی های هر یک از مناطق کویری و بیابانی تفکیک شود و سپس با توجه به ویژگی های هر یک از آنها بتوانیم به صورت جداگانه برای هر یک از آنها برنامه ریزی صحیحی داشته باشیم و به بهره برداری از آنها بپردازیم.

بیابان، کویر، راهبرد