لیلا احمدی - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان
روح الله طاهری - دانشجوی کارشناسی حقوق، دانشگاه علمی کاربردی جهاد دانشگاهی
اصغر شامی - کارشناس ارشد علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد زنجان

یکی از عوامل مؤثر و مهم در پویایی اقتصاد و توسعه پایدار هر کشور، گردشگری می باشد. بررسی تاریخ سفر از سده های گذشته موید آن است که انسان ها به ا نگیزه های گوناگونی همچون تجارت، زیارت، ماجراجویی و انجام امور مذهبی و ... به سفر می پرداختند (زاهدی، 1388، 28). کشورهای آسیایی در هشت سال نخست سال 2011 شاهد 1.5 درصد رشد بیش تر از میانگین جهانی بوده و همچنان بزرگترین موتور محرک صنعت جهانی توریسم محسوب می شوند. به گزارش سازمان توریسم جهانی، د و کشور چین و کره جنوبی با بیشترین میزان رشد برق آسا در کسب درآمد حاصل از خرید توریست های خارجی در بازارهای خود، در صدر فهرست جای دارند. (خبرگذاری میراث فرهنگی 1390). آشنایی با طب پزشکی و انتقال دانش پزشکی مناطق دنیا با یکدیگر باعث به وجود آمدن شاخه ای از صنعت گردشگری به عنوان گردشگری سلامت شده است. مفهوم توریسم درمانی جدید نیست بلکه اولین سابقه تاریخی آن به هزاران سال پیش باز می گردد، یعنی زمانی که زوار یونانی به مکانی مقدس موسوم به اپیدوریا در خلیج سارونیک می رفتند تا از آسلکپیوس خدای سلامتی، شفا و درمان بگیرند. در این مکانافراد مجربی نیز بودند که به معالجه و درمان بیماران می پرداختند. مردم در بریتانیای دره حاکمیت امپراتوری روم هم برای مدت دو هزار سال، به زیارتگاههایی مراجعه می ک ردند که در آنجا خود را در آب مدقس شستشو دهند. یک دلیل ک شش به سوی مسافرت پزشکی، راحتی آن در مقایسه با کشورهای دیگر است. در برخی کشورها که سیستم خدمات درمانی عمومی متداول است. معمولاً زمان زیادی برای پاسخگویی به نیاز شهروندان صرف می شود و بیماران ناگزیرند مدت طولانی در انتظار رسیدگی به وضعیتشان باشند، نظیر پیوند مفصل ران که در انگلستان و کانادا یک سال یا بیشتر باید در ن وبت منتظر شد. لیکن در سنگاپور، تایلند، فیلیپین یا بنگلور هند یک بیمار می تواند یک روز پس از ورود تحت مراقبت و درمان قرار گیرد (سازمان توسعه و تجارت 1386، 5 و 6). در سالهای اخیر امتیاز سفر به کشورهای دیگر برای برخورداری از خدمات سلامت، در دسترس اقشار متوسط جامعه هم قرار گرفته است. کشورهای مقصد این سفرها، الزاماً کشورهای توسعه یافته نیستند، بلکه کشورهای در احل توسعهای که در این بازار جدید وارد شده اند، نیز در این میان قرار دارند. (آلتس 2005 به نقل ازدلگشایی و همکاران 1391، 158) آسیا یکی از مناطق اصلی گردشگری سلامت محسوب می شود. تایلند به عنوان یکی از مقاصد توریسم سلامت از دهه 1970 شناخته شده است. از زمینه های مهم فعالیت این کشور در عمل های جراحی پلاستیک می باشد. مالزی نیز بعد از سال 1998 به دنبال بحران اقتصادی آسیا و نیاز برای تنوع بخشیدن به اقتصاد کشور، اقدام به ساخت بیمارستان های تایلندی نمود این امر در حالی رخ داد که از برخورداری بیماران محلی از مراقبت های پزشکی اختصاصی، مدت زمان زیادی نمی گذشت (1095, 2005,Connell). توریسم سلامت به دلیل جوان بودن این صنعت هنوز چالش های بسیاری را تجربه می کند. (keckley2012,13). امروزه ایران نظیر بیشتر کشورهای آسیایی با قابلیت بالا برای جذب گردشگری سلامت قصد ورود به این بازار را دارند، ایران در کسب درآمدهای ارزی خود به صدور نفت خام متکی است و برای حل مشکلات ناشی از وابستگی درآمدهای ارزی به صادرات نفت، لازم است جهت تولید و صدور آن دسته از محصولات و خدماتی که می تواند موجب ایجاد درآمدهای ارزی شود، سرمایه گذاری نماید. این کشور، در میان برخی از مجموعه محصولات و خدمات تعریف شده، دارای امکانات و توان های بالقوه ای است که با سرمایه گذاری می تواند آنها را به توان بالفعل تبدیل نموده، به عنوان یک منبع درآمد ارزی مورد استفاده قرار دهد (موحدی 1390 به نقل از دلگشایی و ه مکاران 1391، 159). قیمت و کیفت ارائه خدمات از مهمترین شاخص های گردشگران سلامت در انتخاب مقاصد ویژه می باشد. اما بسیاری از گردشگران نیز به مطبوعتی اقامتگاه ها و هتل های موجود نیز توجه می کنند (Herrick,2007,4). بر اساس اعلام سازمان جهانی جهانگردی گردش مالی توریسم سلامت در جهان تا پایان سال 2012 میلادی بالغ بر 100 میلیارد دلار آمریکا بوده که این روند سالانه رشدی معادل 10 تا 12 درصد در کشورهای مختلف جهان دارد. هشت کشور اول توریست پذیر کشورهای اسلامی عبارتند از: ترکیه، مالزی، عربستان صعودی، مراکش، مصر، امارات متحده، اندونزی، بحرین و کشورهای اسلامی مطرح در توریسم سلامت عبارتند از: مالزی، ترکیه، اردن، امارات، ایران (بهرامی شبستری، 1391)