ارزیابی تراکم بوته در نحوه توزیع و میزان جذب نور در جامعه گیاهی ژنوتیپ های ماش

هدف اصلی در مدیریت زراعی دستیابی به حداکثر جذب دریافت نورتوسط سایه انداز)کنوپی( گیاه زراعی است. متخصصین زراعت معتقداند که کاهش نفوذ تشعشع بداخل پوشش گیاهی باعث کاهش عملکرد گیاهانزراعی می شود، برای استفاده ی کاراتر گیاه از تشعشع خورشیدی باید حداکثر تشعشع توسط گیاه جذب شود بنابراین هرعاملی که جذب تشعشع را افزایش دهد موجب افزایش عملکردگیاه خواهد شد. انگیزهاصلی مدیریت زراعی به حداکثر رساندن دریافت نور توسط سایه انداز گیاه زراعی است، هم چنین بهره برداری حداکثر وبهینه از کلیه عوامل رشد از قبیل آب، مواد غذایی، نور و CO2 درجهت کسب عملکرد بالا مورد توجهبوده است. نور از جمله مهمترین عامل اقلیمی است که برکلیه اعمال حیاتی گیاه بطورمستقیم وغیرمستقیم تاثیر می گذارد. برخورداری از خصوصیات گیاهی مطلوب ازجمله شاخص سطح برگ ، توزیع بهتر برگدر گیاه)منبع(، تولید اندامهای زایشی بزرگتر )مخزن( و بهره وری از شرایط مساعد محیطی تحت تاثیر رقم، تراکم مطلوب، حاصلخیزی، ارتفاع گیاه و الگوی کاشت که از عوامل موثر دردستیابی حداکثر عملکرد گیاه زراعی می باشند؛ قرار می گیرند. دریافت تشعشع خورشید توسط گیاهان واستفاده از آن در تبدیل انرژی نوری به انرژی شیمیایی و در نتیجه تجمعآن به صورت زیست توده گیاهی نشان دهنده فرآیندهای بنیادینی است که رشد و عملکرد گیاهان زراعی را کنترل می کند. یکی از شیوه های ارزیابی کارکرد گیاهان، اندازه گیری مقدار نور دریافتی توسط گیاهومحاسبه کارآیی تبدیل آن به ماده خشک است. پورسل و همکاران 2002 ( و سلطانی و همکاران ) 2002 ( عنوان نمودند که کارآیی ( مصرف نور عبارت از مقدار ماده خشک تولید شده برحسب گرم به ازای هر مگاژول انرژی خورشید دریافت شده می باشد) 4 و 5 (. بهشتی و همکاران 1831 ( بیان نمودند که آرایش فضایی ( اندام های هوایی گیاهی عامل مؤثر در میزان جذب تابش ورودی به پوشش گیاهی در مراحل مختلف چرخه زندگی گیاه می باشد . علاوه بر جذب تابش فعال فتوسنتزی افز ایش بازده تبدیل تابش فعال فتوسنتزی (PAR) ماده خشک)کار آیی مصرف نور( نیز از عواملمؤثر در تو لید ماده خشک است و یکی از پیش شرط های لازم برای دستیابی به عملکرد بالا، تأمین شرایط مطلوب جهت استفاده ازتابش خورشیدی به منظور تولید مواد فتوسنتزیدربالاترین حد کارآیی آن است) 1(. ایدینوبا و همکاران 2002 (گزارش کردند که کارایی مصرف نور یکی از اولین پارامترهای بکار ( رفته در بسیاری از مدل های شبیه سازی رشد گیاهان است که برایتجزیه و تحلیل تولید گیاه در مناطق مختلف و بهبود برنامه ریزی و فنون مدیریتی، خصوصا در محیط های ناهمگن مانند مناطق خشک می باشد) 2(. یانو و همکاران ) 2002 ( بیان کردند که مطالعه رشد و تجمعزیست توده در گیاهان زراعی مختلف، نشان داد که تولید زیست توده به شاخص سطح برگ و مقدار تشعشع دریافت شده در طول دوره رشد وابسته بود) 2(. اکمل و جانسن ) 2004 ( اظهار کردند که عوامل محیطی وعملیات مدیریتی نظیر تاریخ کاشت، تراکم بوته ها، رقم، تغییرات آب هوایی و حاصلخیزی خاک به ویژه نیتروژن قابل دسترس به سبب نقش ویژه ای که در فتوسنتز دارند، کارایی مصرف نور را تحت تاثیر قرار می دهند) 3(. گیاه ماش از جمله حبوباتی است که از زمانهای دور به عنوان یکی از مهمترین منابع پروتیئن در رژیم غذایی بسیاری از مردم جایگاهویژهای را به خود اختصاص داده است. ماش گیاهی گرمادوست و با نیازحرارتی بالا، به آسانی در شرایط آب و هوایی خوزستان بعد از گندم و جو قابل کشت میباشد. با توجه به نقش موثر این گیاه در حاصلخیزی خاک،تناوب زراعی، قابلیت کشت بصورت علوفهای و کود سبز به منظور بهبود کیفیت خاک ضرورت انجام تحقیقات همه جانبه برروی این گیاه به منظور بدست آوردن بهترین مدیریت زراعی نمایان میسازد. یکی از اهداف اصلیدرزراعت، ضرورت تعیین بهترین تراکم گیاهی برای دستیابی به عملکرد مطلوب می باشد. تراکم مطلوب زمانی بدست می آید که پوشش گیاهی درشروع مرحله زایشی، حداکثر سطح برگ را برای دریافت نور داشته باشد. درتراکم های بسیار بالا افزایش مرگ و میر ناشی از رقابت بوده و در تراکم های پائین، کاهش نفوذ تشعشع بداخل پوشش گیاهی را خواهیمداشت که نتیجه این تغییرات موجب افت عملکرد می شود . افزایش عملکرد گیاهان زراعی در هر منطقه و انتخاب ارقام مناسب و سازگار با شرایط اقلیمی آن منطقه یکی از اهداف مهم و حائز اهمیت است. استفادهاز ارقام مناسب و سازگار با شرایط آب و هوایی شمال خوزستان برای افزایش تولید و بررسی خصوصیات تاثیرگذار بر عملکرد دانه ضرورت دارد. این تحقیق برای معرفی ژنوتیپ یا ژنوتیپ های مناسب و سازگار با آب و هوای منطقه و تعیین اثر میزان تراکم گیاهی، جهت دستیابی به حداکثر تشعشع توسط سایه انداز گیاه زراعی ماش اجرا شد.