علیرضا توسلی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی

منابع آب و خاک نقش عمده‌ای در توسعه پایدار ایفا کرده و بهره‌برداری مناسب از آن‌ها نقش مهمی در پایداری جوامع دارد. فعالیت‌های انسان موجب شده که هر ساله مساحت زیادی از اراضی ، قدرت حاصلخیزی خود را از دست بدهند. مسئله شوری درکشاورزی محدود به نواحی خشک و نیمه خشک است که در این مناطق میزان بارندگی برای شستشوی نمک کافی نیست و در برخی نواحی کاربرد آب‌های شور برای آبیاری و مدیریت نامناسب، موجب تجمع نمک در لایه‌های بالایی خاک می‌شود. هم‌چنین آبیاری مجدد موجب تراوش نمک به نواحی پست شده و سرانجام موجب ایجاد مرداب‌های نمکی می‌شود. بنابراین دگرگونی‌های زیست محیطی ناشی از بهره‌برداری بی‌رویه و حساب نشده از آب و خاک شور، سرانجام زمین‌های کشاورزی و عرصه‌های منابع طبیعی را به سرزمین‌های بی‌بار و نمک‌زار تبدیل می‌کند. دشت تبریز، دریاچه ارومیه و کلاً اراضی شرق آن در ناحیه‌ای با آب و هوای خشک و نیمه خشک واقع شده و مشخصه اصلی ن بیشرت بودن تبخیر نسبت به نزولات جوی است. این امر سبب شده، نه تنها املاح موجود در آب ابیاری در خاک تجمع یابد بلکه املاح موجود در لایه‌های پایین‌تر نیز به لایه‌های بالاتر و سطح خاک افزوده شود، بنابراین چالش موجود علاوه بر کمبود منابع آب، شور شدن خاک‌ها و آب‌های زیرزمینی نیز می‌باشد. در حال حاضر دریاچه در وضعیت بسیار نامطلوبی قرار گرفته، به نحوی که با پس‌رفت آب، نمک اراضی مجاور و دشت تبریز منتقل گردد. و در نتیجه بهره‌بردرای از این آب‌های شور، کشاورزی منطقه را در وضعیت مخاطره‌آمیزی قرار خواهد داد. بنابراین موضوع بسیار پراهمیت شوری اراضی و توسعه آن و فرایند خشکی دریاچه به عنوان یک بحران زیست محیطی قرار و تلقی شده و بایستی در خصوص مدیریت مصرف اب در حوزه آبریز دریاچه ارومیه توجه جدی به عمل آید.

دریاچه ارومیه، مدیریت مصرف آب، شوری