مهدی مهدوی عادلی - استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، گروه عمران، شوشتر، ایران
محمد کثیری دزفولی - کارشناس ارشد مهندسی و مدیریت ساخت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، گروه عمران، شوشتر، ایران
سیدابراهیم کاظمی - کارشناس ارشد مهندسی و مدیریت ساخت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، گروه عمران، شوشتر، ایران
مهدی کثیری دزفولی - کارشناس ارشد مهندسی و مدیریت ساخت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، گروه عمران، شوشتر، ایران

بافت‌های فرسوده شهری و سکونتگاه‌های حاشیه‌ای و غیر استاندارد در کشورهای در حال توسعه، بنا به دلایلی از قبیل عدم رعایت معیارهای فنی و مهندسی در ساخت بنا، شبکه ارتباطی ناکارآمد، عدم وجود تأسیسات و تجهیزات شهری، بیش تر از سایر بافت‌های شهری در معرض خطر زلزله قرار دارند. اما آنچه اهمیت این تهدید را در مورد بافت‌های فرسوده دو چندان می‌کند، از یک سو ارزش این بافت‌ها به عنوان سرمایه‌ای ملی و از سویی دیگر مشکلات و نارسایی‌هایی است که به دلایل گوناگون در زمینه‌های کالبدی، اجتماعی و فرهنگی در این فضاها بروز کرده است. مدیریت بحران ناشی از زلزله در بافت‌های فرسوده را می‌توان بسیج و سازماندهی تمامی امکانات و توانایی‌های کشور برای مقابله با بحران ناشی از وقوع زلزله و تبدیل آن به شرایط عادی و فرصتی برای بازسازی مطلوب و مناسب مناطق دارای بافت فرسوده تعبیر نمود. موضوع ایمنی شهرها در برابر مخاطرات طبیعی یکی از اهداف اصلی برنامه‌ریزی شهری بوده و در این راستا اولین گام شناسایی میزان آسیب‌پذیری اجزا و عناصر شهری با استفاده از مدل‌ها و روش‌های موجود در این زمینه می‌باشد. با توجه به اینکه تا کنون هیچگونه مطالعه‌ای بر روی بافت فرسوده‌ی شهر اهواز صورت نگرفته، این مقاله بافت فرسوده مرکزی شهر اهواز را از نظر مدیریت بحران با تأکید بر زلزله جهت ارزیابی آسیب‌پذیری مورد توجه قرار داده که به مطالعه شاخص‌هایی همچون دانه‌بندی، تراکم جمعیتی، تراکم ساختمانی، نوع مصالح، قدمت ساختمان‌ها، تعداد طبقات، سطح اشغال و کیفیت ابنیه پرداخته است. در گام بعدی، پس از تعیین معیارها و شاخص‌های موثر، برای هر کدام از این معیارها یک سری زیر معیارها تهیه شده و بر اساس استاندارد‌های موجود، نظریات کارشناسان و متخصصین امر در این زمینه برای هر کدام از این زیر معیارها بر اساس میزان آسیب‌پذیری آن‌ها وزن‌هایی از 1تا 9 داده و سپس این لایه‌ها براساس روش AHP در ماتریس مقایسه دو تایی وزن‌دهی شدند، در نهایت وزن نهایی هر یک از شاخص‌ها مشخص و بر اساس این وزن‌ها محاسبات مربوطه انجام شده و سطح آسیب‌پذیری تعیین گردیده است. با توجه به مطالعات انجام شده به نظر می‌رسد که آسیب‌پذیری بافت فرسوده مرکزی شهر اهواز 9/64 درصد بوده که بیشتر ساختمان‌های بافت فرسوده در ردیف آسیب‌پذیری متوسط قرار گرفته‌اند. در خاتمه نیز راهکارهای مدیریتی جهت کاهش مخاطرات ناشی از این بلای طبیعی به منظور کاهش آسیب‌پذیری لرزه‌ای در بافت مرکزی شهر اهواز بیان شده است.

مدیریت بحران، بافت فرسوده، آسیب‌پذیری لرزه‌ای، تحلیل سلسله مراتبی، اهواز