الهام فهیمی نژاد - دانشجوی دکتری اقلیم شناسی(گرایش تغییر اقلیم)، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری
غلام عباس فلاح قالهری - دانشیار گروه جغرافیای طبیعی - اقلیم شناسی ، دانشگاه حکیم سبزواری

رودخانه یکی از منابع اصلی آب مصرفی می‌باشند. برای مدیریت بهتر این منابع اطلاع از روند دبی آن‌ها و عوامل ایجاد کننده این روند ضروری می‌باشد.این تحقیق با هدف تحلیل روند بارندگی و دبی در حوزه‌ی آبخیز اترک که یکی از حوضه های کم بارش در شمال شرق ایران است. برای انجام تحقیق حاضر آمار دبی و بارندگی تمام ایستگاههای موجود در حوضه آبریز اترک از شرکت تحقیقات منابع آب کشور (تماب) تهیه گردید، پس از بررسی اولیه سری های مشاهداتی این متغیرها در تمام ایستگاههای هیدرومتری حوزه، آن دسته از ایستگاههایی که دارای بیش از 25 سال آمار مشاهداتی بودند برای انجام آزمون روند انتخاب شدند، بنابراین از بین 18 ایستگاه که آمار بارندگی و دبی به صورت مشترک را داشتند، 6 ایستگاه که دارای بیشترین طول دوره آماری مشترک بارندگی و دبی بودند و پراکنش مناسبی در سطح حوضه داشتند، در دوره ی آماری بین سال‌های 1359 تا 1389 انتخاب گردیدند. در این تحقیق، روند تغییرات سالانه و فصلی دبی و بارش رودخانه اترک با استفاده از آزمون ناپارامتریک من-کندال و سن و آزمون پارامتریک t-test مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج تحلیل بارندگی و دبی نشان داد بارندگی درفصل پاییز و زمستان تعداد ایستگاههای دارای روند افزایشی و کاهشی برابر است. بارندگی در فصول بهار و تابستان در تمام ایستگاهها افزایش یافته است. ولی در داده های دبی در هیچ یک از ایستگاهها روند افزایشی مشاهده نشده است. این به احتمال زیاد به علت افزایش برداشت و استفاده از آب رودخانه هاست. با افزایش جمعیت نیاز به استفاده از آب رودخانه ها افزایش یافته است.در نتیجه انسان با ایجاد سد و زیر کشت بردن زمین های کشاورزی بیشتر سعی در بهره‌وری و مهار بیشتر آب های جاری نموده است. با توجه به نتایج تحقیق حاضر، می‌توان ضرورت مدیریت منابع آب و استفاده بهینه از آن را، یک ضرورت برای رهایی از بحران آب دانست.

روند، دبی، آزمون من-کندال ،آزمون تی تست، حوضه آبریز اترک