ویدا اردرودی - معمار، شرکت مهندسین مشاور طرح و توسعه بلند پایه
ژیلا حسینی نژاد - معمار، مدرس دانشکده معماری دانشگاه شریعتی و سوره

شهر تهران در منطقه لرزه خیز فعال قرار دارد و در گذشته زلزله های ویرانگر متعددی را تجربه نموده است. بنا به مطالعات سازمان نوسازی شهرداری تهران، در مجموع 3/5 درصد از سطح شهر تهران، طبق مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری، دارای بافت های فرسوده ای است که هر سه شرط(ریز دانگی، نفوذ ناپذیری و ناپایداری ناشی از قدمت وکیفیت ساخت) را دارا هستند. به همین منظور طرح پیشگیری، کاهش آسیب پذیری و مدیریت بحران مناسب این مناطق، جهت کاهش آسیب پذیری آن ها در برابر زلزله ای احتمالی در دست انجام قرار گرفته است. اما این طرح قبل از هر اقدامی برای دستیابی به اطلاعات سازمان یافته، نیازمند گردآوری داده های مرتبط با عواملایجاد کننده آسیب های ناشی از زلزله، خواهد بود. از این رو هدف اصلی این مقاله، شناخت مسائل مربوط به کاهش آسیب پذیری کالبدی به عنوان اولین گام در راستای به حداقل رسانیدن خسارات و تلفات ناشی از سوانح، پیشگیری از وقوع خسارات شدید و مدیریت بحران نواحی مسکونی بافت های متراکم شهر تهران از طریق مطالعه موردی محله مسکونی «باغ شاطر»، به عنوان یکی از محله های فرسوده، واقع در منطقه یک شهرداری تهران استکه در ابعاد کالبدی، فضایی و مدیریتی در نظر گرفته شده است. در این پژوهش سعی گردیده تا با تکیه بر رویکرد کیفی روش تحقیق و مبتنی بر تجزیه و تحلیل و مقایسه اطلاعات به دست آمده از مطالعات میدانی و کتابخانه ای، مشکلات و نقاط آسیب پذیر و عوامل ایجاد کننده آسیب ها شناسایی شود. بنابراین، به منظور حفظ و تداوم کارایی و فعالیت این مکان ها در سطح منطقه در شرایط عادی و جلوگیری از تبعات و بحران های قابل پیش بینی در اثر بروز سوانحی چون زلزله، روش های کاهش آسیب پذیری کالبدی- فضایی این مجموعه، در جهت کاستن سهم این آسیب پذیری ها در ایجاد بحران، بررسی می گردد. نکته مهم در مورد این پژوهش، تأکید آن بر هدایت و تسهیل فرآیندی از بازسازی است که متکی بر «مشارکت مردم» با هدف انگیزه سکونت و ابقای آنان در محله، خواهد بود. نتایج این تحقیق نشان دهنده این حقیقت است که روش های کاهش آسیب پذیری بافت مسکونی محله باغ شاطر در مقابلسوانحی چون زمین لرزه،تنها در اقدامات کالبدی و مرمتی خلاصه نمی شود بلکه باید از رویکردی«میان رشته ای» در حوزه تمام علوم مربوط به سکونتگاه های زیستی در ارتباط با سوانح استفاده کرد که در قالب اقدامات شهرسازی (طراحی شهری و برنامه ریزی شهری) نمود می یابد.

آسیب پذیری، بافت فرسوده، زلزله، مدیریت بحران