الهام نوروزی - کارشناس ارشدطراحی شهری دانشگاه هنر اصفهان مدرس دانشگاه مازیارنور
امیر پاگلی - کارشناس ارشدمکانیک دانشگاه صنعتی اصفهان

همزمان با رشد روزافزون توسعه های شهری، زمین از یک سطح نفوذ پذیر و سبز، به مجموعهای از سطوح به هم پیوسته و نفوذ ناپذیر تبدیل شده است. با کاهش نفوذپذیری، سرعت و حجم روانابهای ناشی از بارندگی افزایش یافته و مدت زمان بیشتری بر روی سطح باقی میماند. جاری شدن روانابها بر روی زمین علاوه بر اخلال در تردد درون شهری و کاهش کیفیت منظر شهر، آلودگیهای محیط را جذب کرده و با نفوذ به آبهای زیرزمینی، منجر به آلودگی این منابع ارزشمند نیز می گردد. شهر اراک، واقع در استان مرکزی، از جمله شهرهای صنعتی و هشتمین شهر آلوده ی ایران است. در سال های اخیر، علاوه بر آلودگی هوا، آلودگی آب و بحران کمبود منابع آبی نیز شهر را با مشکلات بیشتری روبرو کرده است. ذرات معلق، ناخالصیها و یون نیترات از مهم ترین آلاینده های منابع آب آشامیدنی شهر اراک است ک عمده ترین دلایل بروز آلودگی، نفوذ پسابهای خانگی و صنعتی به منابع آب زیرزمینی است. از دیگر سوی، عدم مدیریت صحیح روانابها و به کارگیری روشهای منسوخ در دفع آب های سطحی، بر ناکارآمدی پیوند نظام محیط زیستی و فضایی-کالبدی شهر می افزاید. بدیهی است ادامهی این روند در سالهای آتی، تهدید جدی برای سلامت شهروندان خواهد بود. در راستای حل این معضل فراگیر، طراحی شهری، به عنوان فعالیتی که با بخش های مختلف شهر سروکار دارد، نقش تعیین کننده ای را در کاهش و یا حذف این آلودگیها ایفا میکند. طراحی شهری حساس نسبت به آب ( Water Sensitive Urban Design ) ، به عنوان رویکردی پایدار، اقدامات خلاقانهای در بحث مدیریت پایدار منابع آب و روانابهای سطحی و کاهش اثرات مخرب توسعههای شهری بر آنها دارد. پژوهش حاضر با بهرهگیری از روش تحلیلی - توصیفی، استفاده از به روزترین منابع و مطالعات میدانی دقیق در نمونه مورد مطالعه و استخراج اصول طراحی شهری حساس نسبت به آب، به راهکارهایی دست یافته است که با به کارگیری آنها در نمونه مورد مطالعه، آثار زیانبار توسعههای شهری بر منابع آبهای زیرزمینی تا حد زیادی کاهش یافته و در نتیجه، ضمن ارتقاء کیفی منظر شهری، فضاهای شهری سرزنده و سالم برای حضور شهروندان فراهم خواهد آمد

طراحی شهری حساب نسبت به آب ، آلودگی آبهای زیرزمینی ، رواناب سطحی ، شهر اراک