پهنه بندی حساسیت زیست محیطی سواحل سیستان و بلوچستان از طریق ارزیابی چند معیاره

به طور کلی منطقه ساحلی محل تلاقی دو زیست بوم خشکی و دریا با مختصات فیزیکی و زیستی مستقل است که یک ناحیه انتقالی با موقعیت جغرافیایی مشخص را می سازد. مناطق ساحلی نواحی پویایی از عملکرد متقابل زمین آب و اتمسفر هستند که در عین حال تحت تاثیر تغییراتدائم طبیعی و دستکاری انسان قراردارند [ 1]آلودگی دریاها و تأثیر فعالیت های خشکی که ماحصل پیامد توسعه اقتصادی- اجتماعی در خطساحلی و حوضه های آبریز آن می باشد، از مهمترین چالش ها در اغلب نقاط دنیا است که به طور مستقیم زیستگاه های ساحلی را تحت تأثیر قرار می دهد، از سوی دیگر تغییرات آب و هوایی نیز نواحی ساحلی را متأثر ساخته و با تغییر سطح آب دریا، فرسایش اراضی حوضه های آبخیز،طوفان ها، تغییر در رخساره سواحل و جابجایی منابع زنده اثرات زیانباری به دنبال دارد. این در حالی است که سواحل از دیر باز نقش غیر قابلجانشینی در اقتصاد و توسعه تمدن ها دارا بودند و به عنوان مدخل ورود به دریا در سراسر جهان منابعی جهت تغذیه، حمل و نقل، دسترسی بهانرژی و تفرج برای شمار روز افزون مردم فراهم آورده اند. چنین ویژگی هایی سبب تمرکز انسان و مجموعه خدماتی وابسته به آن در کرانه دریاها گردیده است و توسعه این روند فضای ناحیه ساحلی را متحول ساخته و به تدریج اشکال طبیعی و زیستگاه های ویژه آن جای خود را بهسیماهای انسان ساخته فعالیت بشری داده است که هر یک به نحوی آلاینده های مختلفی را به ناحیه ساحلی و دریا وارد می کنند[ 2] بروزچنین وقایعی باعث گردیده انسان با درکی دیرهنگام درصدد قانونمند نمودن رابطه خود با ناحیه ساحلی با هدف حفاظت پایدار از ارزش های زیست محیطی آن برآید. یکی از این اقدامات، پس از تأکیدکنگره بالی( 1982 ) بر حفاظت مناطق ساحلی، برنامه ای بود که در سال 1986 ازسوی سازمان بین المللی دریانوردی(آیمو 1) با طرح شناسایی مناطق حساس دریایی آغاز گردید[ 3] . هدف این برنامه شناسایی مناطق اکولوژیکدر سواحل آبهای آزاد بود که در برابر فعالیت های انسانی حساس و آسیب پذیر هستند و نیاز به حفاظت ویژه دارند. این موضوع علاوه بر کنگرهکاراکاس( 1992 )در کنفرانس سران زمین در ریو ( 1992 ) مجدداً مورد تأکید قرار گرفت و در ماده 13 از فصل 17 دستور کار 21 ریو در بخش حفاظت محیط زیست دریایی در مقابل عملیات کشتیرانی، به صراحت مسئله شناسایی مناطق حساس دریایی مطرح و از دولت ها خواسته شده است که اقدامات مناسب را در این زمینه به انجام رسانند. در این بخش همچنین تأکید می گردد دولت ها متعهد به شناسایی، حمایت ونگهداری از اکوسیستم های دریایی خود هستند و باید در شکل گیری مناطق حفاظت شده دریایی تسریع نمایند. زیرا این اکوسیستم ها با وجود غنای زیستی فوق العاده خود، از نظر حفاظتی متأسفانه مشمول غفلت های تاریخی و سقف دانش علمی پائین بشر گردیده و نسبت به خشکی ها بسیار دیر مورد توجه قرار گرفته اند. ماهیت پنهان دریاها خود بستر مساعدی برای درک دیرهنگام ارزش ها، کارکردها و آسیب های ایناکوسیستم های استثنایی فراهم کرده است. در حالی که ساحل و دریا در رقابت با خشکی اغلب دارای اکوسیستم هایی هستند که جدا از جنبه های زیست محیطی عام، از نظر تولید، باروری و تنوع زیستی غیر قابل جانشین هستند[ 4]. از آنجا که معیارهای انتخاب مناطق حساس دریایی با ملاک های ارائه شده از سوی آی. یو . سی. ان. برای ذخیره گاه ها و مناطق حفاظت شده دریایی از نظر محتوا مطابقت دارد، بنابراین وجود منابع حساس ساحلی و دریایی می تواند به عنوان مهمترین پارامتر انتخاب مناطق حفاظت شده دریایی هم تلقی شود

Keywords:

مناطق حساس ساحلی , مدیریت سواحل , سیستان و بلوچستان , ارزیابی چند معیاره , مناطق حفاظت شده ساحلی