غلامرضا عباس زاده - عضو هیئت علمی پژوهشکده باغبانی، دانشگاه شهید باهنر

در طول دوران تکاملی به دلیل فشارهای ایجاد شده توسط گیاهخواران، در داخل گیاهان ترکیباتی بنام متابولیت های ثانویه برایمحافظت آنها در برابر آفات تولید شده است. این مواد شیمیایی جزء فیتوکمیکال ها طبقه بندی شده و به دلیل توانایی در کنترل آفات، آفت کش های گیاهی نیز نامیده می شوند. گیاهان دارویی حاوی هزاران نوع از این مواد بوده که تاثیرات درمانی و ویژگیهای حشره کشی آنها را سبب می شود. این گیاهان ضرورتا برای آفات سمی نبوده و اثر آنها در کنترل آفات بصور مختلف ظاهر می شود که یکی از آنها اثرات زیانبار برروی رفتار و فیزیولوژی آفات است. درخت چریش با نام علمی Azadirachta indica A. Juss ، درخت زیتون تلخ با نام علمی Melia azedarach L. و درخت کارانجین با نام علمی Pongamia pinnata (Linnaeus) از مهمترین گیاهانی هستند که مواد تولید شده در آنها قادر به ایجاد چنین اثراتی بر روی آفات است.تاکنون بیش از 900 ماده شیمیایی در گیاهان شناسایی شده است که قادر به ایجاد اختلالات فیزیولوژیکی و رفتاری در حشرات می باشند. شناسایی چنین گیاهان دارویی این امکان را فراهم می آورد تا بتوان از آنها در مدیریت تلفیقی آفات برای تولید محصولات سالم و ارگانیک بهره برد. تولید فرمولاسیون های تجاری از آزادیراختین (ماده موثره اصلی درخت چریش) نمونه ایاز کاربردهای گیاهان دارویی در کنترل آفات است. در این مقاله ضمن معرفی مهمترین متابولیت های گیاهی مختل کنندهمراحل فیزیولوژیکی و رفتاری حشرات پتانسیل آنها در کنترل آفات همراه با ذکر مثال هایی بحث می گردد.

چریش، زیتون تلخ، کارانجین، متابولیت های ثانویه، آفت کش های گیاهی