اسحاق امیدوار - کارشناس ارشد مرتعداری
اسماعیل تقوی - کارشناس ارشد مرتعداری

در این تحقیق با مقایسه سه شیوه بهره برداری مشاعی، شورایی و افرازی ، تأثیر نوع حقوق عرفی بهره برداران بر وضعیت و تولید علوفه سامانهای عرفی مراتع ییلاقی ترناس شهرستان اقلید مورد ارزیابی شده است تا بر اساس آن بتوان مناسب ترین شیوه بهره برداری را برای حفظ پایداری بوم شناسی معرفی کرد. در این راستا 9 سامان عرفی در سه شیوه بهره برداری انتخاب شد و با توجه به اهداف و فرضیه های تحقیق، 13 پرسشنامه از طریق مصاحبه مستقیم با بهره برداران در منطقه تکمیل شد.وضعیت مراتع در سامانهای عرفی با استفاده از روش چهار فاکتوری و میزان تولید با روش قطع و توزین اندازه گیری شد.آزمونهای کای اسکور و تجزیه واریانس به ترتیب نشان داد که حقوق عرفی بهر ه برداران بر وضعیت مرتع و همچنین تولید علوفه مراتع اثر معنی داری داشته اند و شیوه بهره برداری افرازی دارای بهترین وضعیت و تولید علوفه در سامان های عرفی منطقه است. همچنین، نتایج ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد بین تعداد بهره برداران و تعداد دام موجود در هر سامان عرفی با وضعیت و تولید مرتع رابطه منفی و معنیداری در سطح یک درصد درصد وجود دارد. اختلاف معنی دار بین تعداد دام مجاز و تعداد دام موجود بهره برداران نشان داد که نوع حقوق عرفی بر میزان رقابت در افزایش تعداد دام و استفاده بیشتر از توان بوم شناسی مراتع مؤثر است. برای حفظ پایداری بوم شناسی و تعادل اجتماعی در مراتع ای که بهره برداری در آنها به صورت گروهی است، میتوان باخرید حقوق عرفی بهره برداران خرده پا نسبت به کاهش تعداد دام و بهره بردار اقدام کرد و فشار بر مراتع را کاهش داد.

وضعیت مرتع، تولید علوفه، حقوق عرفی بهره برداران، مراتع ترناس