امید محمدی - دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
غفار کیانی - استادیار گروه اصلاح نباتات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
نادعلی باقری - استادیار گروه اصلاح نباتات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

هفت رقم برنج و دوازده هیبرید حاصل از تلاقی سه لاین نر عقیم (نداA، نعمتA و چمپا A) با چهار تستر (پویا، R2 ، R9و IR50) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در دو تکرار برا برآورد خصوصیات کیفی به روش لاین در تستر مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات مورد بررسی عبارتند از صفات راندمان تبدیل، درصد پوسته، درصد برنج سالم، درصد برنج خرد، ری آمدن، درجه تبدیل، درجه حرارت ژلاتینی شدن، غلظت ژل و غلظت آمیلوز می باشد. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات مورد بررسی تفاوت های معنی داری (درسطح 1%) وجود دارد. وجود این تفاوت معنی دار در بین ژنوتیپ ها (والدین و هیبریدها) نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی کافی برای بهبود صفات می باشد. در ادامه مجموع مربعات ژنوتیپ ها به مجموع مربعات والدین، والدین در مقابل تلاقی ها و تلاقی ها شکسته شد که اثر والدین برای کلیه صفات و تلاقی ها برای کلیه صفات بجز درصد برنج سالم و اثر والدین در مقابل تلاقی ها به جز راندمان تبدیل، درصد سبوس، درصد پوسته، درجه تبدیل و درجه حرارت ژلاتینی شدن برای سایر صفات معنی دار بود. مجموع مربعات تلاقی ها به اجزاء لاین ها، تسترها و لاین×تستر شکسته شد. واریانس قابلیت ترکیب پذیری عمومی α2GCA از واریانس قابلیت ترکیب پذیری خصوصیSCA α2 بیشتر بود که نشان دهنده اهمیت بیشتر اثر ژن افزایشی برای این صفات است. داده های حاصل از سهم واریانس افزایشی و غالبیت نیز نشان می دهد که بجز صفات ری آمدن و غلظت امیلوز برای بقیه صفات اثر غالبیت نیز موثر میباشد. با توجه به داده های حاصل از ترکیب پذیری عمومی از بین والدین نعمتA، نداA، R2، R9و IR50 مناسبترین والدین می باشند. با توجه به داده های حاصل از ترکیب پذیری خصوصی از بین هیبریدها ندا A×R2، ندا R9×A چمپاR9×A،نعمت A×R9 و نعمت IR50×A با ارزشترین هیبردها شناخته شدند.

برنج، دورگه گیری،هیبرید،میزان آمیلوز،غلظت ژل،ری آمدن،درجه حرارت ژلاتینی شدن