مستانه شریفی - کارشناس خبره مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس
سیدباقر محمودی - معاون پژوهشی و استادیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند
غلامرضا اشرف منصوری - مربی پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس

به منظور ارزیابی صفات ظاهری هیبریدهای منوژرم چغندرقند در زمین آلوده به بیماری ریزومانیا و ارتباط آن با صفات کمی و کیفی در جهت انتخاب بهترین هیبرید برای تولید و معرفی ارقام مقاوم به این بیماری، آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس (زرقان) در زمین آلوده به بیماری ریزومانیا در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی (RCBD) با 4 تکرار در سال 1391 انجام گرفت. 25 تیمار آزمایش شامل رقم حساس و رقم های مقاوم داخلی و خارجی و همچنین هیبریدهای حاصل تلاقی پایه مادری منوژرم با گرده افشان های مقاوم به بیماری ریزومانیا بود. در این آزمایش متوسط سه رقم خارجی tous، Mandarin و Isella به عنوان شاهد مقاوم در نظر گرفته شد. نتایج بررسی ها با توجه به صفات عملکرد ریشه و عملکرد شکر سفید نشان داد به جز رقم SBSI 006 با متوسط 42/60 تن در هکتار که از نظر عملکرد ریشه اختلاف چندانی با ارقام مقاوم نداشت بقیه اختلاف زیادی نشان دادند. هیبرید (28894*28873-33)*F8732 با متوسط 37/84تن در هکتار بهترین عملکرد را داشت که نسبت به متوسط ارقام مقاوم شاهد 13/92 تن در هکتار کاهش عملکرد داشت. بعد از آن هیبرید (7112*SB36)*F-8738 و (7112*SB36)*F-8770 به ترتیب با متوسط عملکرد ریشه 37/49 و 36/18 تن در هکتار کمترین اختلاف را با متوسط ارقام شاهد مقاوم نشان دادند. رقم Jolgeh-86 کمترین عملکرد ریشه را داشت. نتایج همبستگی بالایی بین عملکرد و وضعیت ظاهری ارقام مشاهده شد بطوریکه همان ارقامی که در مباحث بیماری و عملکرد از دیگر تیمارها بهتر بودند در این بررسی هم وضعیت ظاهری مناسب از نظر سبزینگی، رشد و یکنواختی داشتند. البته بررسی های صفت کم برگی ارتباط چندانی با عملکرد نشان نداد. خوش فرمی ریشه و یکنواخت بودن ریشه ها ارتباط تنگاتنگ با عملکرد داشت بطوریکه ریشه های یکنواخت تر و خوش فرم تر افزایش عملکرد بهتری داشتند. بنابراین برای تولید ارقام مناسب و مقاوم به بیماری در طول فصل رشد یادداشت برداری ها از نظر صفات ظاهری می تواند در سلکسیون ارقام کمک مناسبی باشد و همچنین خوش فرم ریشه و یکنواخت بودن ریشه در زمان برداشت در انتخاب های نهایی ارقام در کنار کم آلوده بودن به بیماری می تواند در تولید ارقام مقاوم و مسیر کارهای اصلاحی مورد توجه باشد. در این آزمایش نتایج نشان داد که هیچ کدام از هیبریدها برتر از شاهدهای مقاوم خارجی نبوده و لذا قابل معرفی به عنوان رقم جدید نمی باشند اما سه والد گرده افشان F8738، F8732 و F8770 با توجه به عملکرد ریشه و عملکرد شکر سفید و وضعیت ظاهری آنها در مزرعه به عنوان والدهایی که می توانند در چرخه بعدی اصلاحی قرار بگیرند را می توان معرفی نمود.

بیماری ریزومانیا،چغندر قند منوژوم،رقم مقاوم،صفات کمی و کیفی و صفات ظاهری