میرداود سیدی - کارشناس ارشد، مدرس دانشگاه، رییس مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران
الهام اردلانی - دکتر، رییس HSE، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت
زینب علوی - دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش محیط زیست
مرتضی جعفری - کارشناس ارشد، مدرس دانشگاه، رییس گروه مقاوم سازی و بازسازی پژوهشکده سوانح طبیعی

برنامه‌ریزی ریسک محور کاربری اراضی یک روش علمی و عملیاتی است که در دهه‌های اخیر به ویژه توسط کشورهای اروپایی مطرح شده و مورد استفاده قرار گرفته است. ضمناً با توجه به اینکه برنامه‌ریزی کاربری اراضی از ابزارهایی نظیر طرح‌های رسمی، مقررات و استانداردها و ارزیابی اثرات زیست‌محیطی، برای کنترل کاربری اراضی در اطراف تأسیسات پرخطر استفاده می‌کند، در این مقاله سعی شده تا نحوه استفاده از ارزیابی ریسک در ابزارهای برنامه‌ریزی و کنترل کاربری اراضی (طرح‌های رسمی، پهنه‌های میانگیر و عملکردی و ارزیابی اثرات زیست‌محیطی) در اطراف تأسیسات پرخطر مورد بررسی قرار گیرد. این بررسی در سه سناریوی معمول برای همجواری تأسیسات پرخطر با سایر کاربری‌ها یعنی برنامه‌ریزی و کنترل کاربری اراضی برای فعالیت‌های صنعتی جدید، برنامه‌ریزی و کنترل کاربری اراضی در نزدیکی فعالیت‌های صنعتی و برنامه‌ریزی و کنترل کاربری اراضی در نواحی ساخته شده انجام گردید و نتیجه کلی نشان داد که در حالت ایده‌آل، ارزیابی کمٌی ریسک باید برای هر سه نوع اسباب کنترل و برنامه‌ریزی (طرح‌های رسمی، استانداردها و مقررات و ارزیابی اثرات) استفاده شود، ولی نحوه مداخله ارزیابی ریسک در هر سناریو، با توجه به فرایند جاری در هر کشور برای برنامه‌ریزی کاربری اراضی و تناسب استفاده از ابزارهای سه گانه در برنامه‌ریزی کاربری اراضی، متفاوت خواهد بود. این مطالعه پیشنهاد می‌کند ارزیابی ریسک به برنامه‌ریزی و کنترل کاربری اراضی پیرامون تأسیسات پرخطر در سناریوهای مختلف استقرار تأسیسات پرخطر، توسعه سایر کاربری‌ها در اطراف تأسیسات پرخطر و بهسازی همجواری‌های موجود کاربری‌ها با تأسیسات پرخطر وارد شود.

برنامه‌ریزی کاربری اراضی، ریسک، تأسیسات پرخطر