روح الله پور طالب - کارشناس ارشد مطالعات منطقه ای گرایش خاور
مسعود مطلبی - استادیار گروه علوم سیاسی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آزادشهر
احسان مهرافروز - پژوهشگر نرم افزار و شبکه های کامپیوتر و دانش آموخته دانشگاه شفق تنکابن

در این مقاله، به بحث شبکه های اجتماعی و شیوه باز خورد شبکه های اجتماعی برای ایجاد تحولاتی که در سالهای گذشته در منطقه خاورمیانه رخ داد می پردازیم، به طوری که بیان می کنیم یکی از بحث های مهم در مورد شکل گیری و گسترش تحولات خاورمیانه، نقش رسانه های جدید، اینترنت و شبکه های مجازی و اجتماعی در این تحولات است. تاثیر رسانه های ارتباطی و به ویژه شبکه های اجتماعی در اطلاع رسانی و گسترش سریع تحولات انقلابی در کشورهای منطقه انکارناپذیر است. رسانه، اینترنت و شبکه های اجتماعی، آگاهی را در بین اقشار مختلف کشورهای درگیر منطقه به ویژه قشر جوان بالا برده، توجه آنها را به آنچه دراطرافشان می گذشت جلب کرده و فرایند تحولات منطقه را تسهیل و تسریع نموده است. جنبش های خاورمیانه در سالهای اخیر،نتیجه سالها خشونت، خفقان، محرومیت و فساد مالی دولتمردان بوده است و واضح است که در چنین جامعه ای ملت ها بدون ابزار هایی همچون شبکه های اجتماعی باز هم دست به جنبش و انقلاب می زنند؛ اما در حکومت های سرکوب گر که ارتباطات سیاسی چهره به چهره به شدت محدود است، محیطی مانند فیس بوک و دیگر شبکه های اجتماعی، فضایی را فراهم می کنند که سکوت و ترس در آن شکسته شود و بتوانند اقدامات اعتراضی را برنامه ریزی و هماهنگ نمایند. گرد آوری اطلاعات این پژوهش روش توصیفی تحلیلی است و روش جمع آوری منابع اسنادی می باشد که از طریق کتب مربوطه، مجلات، فصلنامه ها و نیز بهره گیری از کتابخانه های دیجیتالی و برخی سایتهای اینترنتی جمع آوری شده است. از نتایج حاصله در این تحقیق چنین است که در تحولات خاورمیانه تعداد کاربرانی که از شبکه های اجتماعی و اینترنت استفاده می کنند نسبت به دیگر کشورهای جهان کمتر است. بنابراین با اینکه شبکه های اجتماعی در حرکت مردم خاورمیانه نقش داشتند، ولی در عین حال نباید بر نقش اینترنت در ارزیابی انقلابمبالغه کنیم؛ زیرا آنها صرفا یک ابزار برای هدفمند کردن ارتباط و سرعت بخشیدن به آن هستند.

جنبش مدنی، خاورمیانه، فضای مجازی، شبکه اجتماعی، فیس بوک، تویتر، تحولات