ابوالفضل مشکینی - استادیار، دانشگاه تربیت مدرس
مهدی حمزه نژاد - استادیار، دانشگاه علم و صنعت ایران
اکرم قاسمی - کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس

زندگی و رفتارهای اجتماعی انسان ها تابع فرهنگی است که در آن زاده شده و پرورش یافته اند. این فرهنگ حاصل جغرافیای انسانی و طبیعی است. یکی از مهمترین مظاهر مشترک فرهنگ و جغرافیا را می توان معماری و شهرسازی مساکن و محلات دانست. از اصول مهم شهرها و معماری کلانشهرهای دنیای اسلام، اصل درونگرایی، پوشیدگی و محرمیت می باشد. این اصل مبانی و نتایج گسترده ای در فرهنگ و جغرافیا دارد و بسیاری از نظریه پردازان آن را مهمترین اصل معماری و شهرسازی گذشته دانسته اند. این فرهنگ در بافت قدیمی تمامی شهرهای ایران وجود دارد. شهر اصفهان یکی از شهرهایی است که به دلیل سابقه طولانی، این سنت را در درون بافت قدیم خود حفظ کرده است. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی، بر آن است تا به بررسی و باز زنده سازی تفکر رعایت محرمیت در معماری و شهرسازی قدیم و بهینه سازی، بهبود و رعایت آن در مساکن فعلی بپردازد. در این پژوهش، اعتقاد بر این است که فرهنگ معماری شهری و روستایی در این دیار از چنان استخوان بندی اساسی برخوردار است که می توان آنها را با بهینه سازی در دنیای نوین بکار گرفت. مهمترین مزایایی که رعایت این اصل در معماری گذشته ایجاد می کرد را می توان در مواردی همچون سازگاری و همزیستی اقلیمی، بهره مندی از آزادی فردی در حریم های خصوصی، افزایش امنیت اجتماعی، امکان طبیعت گرایی، زمینه سازی برای تعالی جویی معنوی، بسترسازی درونگرایی شخصیتی و خودیابی، عدم بروز تفاخرات اجتماعی و محلی، تحکیم و تقویت خانواده محوری و ... دانست. به نظر می رسد برای رسیدن به این ارزشها راهی جز احیا این اصل که از مصادیق بازگشت به فرهنگ و جغرافیای خویشتن است وجود ندارد.

محرمیت، درون گرایی، بافت قدیم، معماری و شهرسازی اسلامی، اصفهان