اسماعیل سودخواه - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، دانشکده هنر و معماری، تبریز، ایران
جعفر کاظمی قلعه - دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبتر، دانشکده معماری، شبستر، ایران

فضاهای تجاری همواره از اجزای جدانشدنی کالبد شهرها بوده و هستند و بازار نمونه ی بارز این مراکز در معماری سنتی ایران به شمار می رفت. سابقه ی پیدایش بازار و رواج آن در این سرزمین به چند هزار سال پیش از میلاد می رسد و در برخی شهرهای دوره ی اشکانی و ساسانی به عنوان یکی از عناصر مهم شهری به شمار می رفت. اگرچه بازار ا بتدا به منظور رفع نیازهای اقتصادی مردم ایجاد شد ولی طولی نکشید که روابط اجتماعی و فرهنگی گسترده ای درون ساختار آن به وجود آمد و به مکانی مبدل گشت که اکثر نیاز انسان های هر شهر از جمله آموزش و تفریح را برآورد کرد و نقطه ارتباطی و فضای اتصال اکثر اقشار جامعه قرار گرفت. با ورود تکنولوژی و صنتع مفهوم بازار دچار تغییراتی گشت ولی با این حال همچنان با اصول مشخصی که از جامعه سنتی بازمانده است به حیات خود ادامه داد. این پژوهش متمرکز بر شناخت سیر تحول این عنصر شهری و چگونگی ارتباط با جامعه می باشد و سعی خود را بر آن دداشته تا به توصیف مفهوم بازار سنتی بپردازد و سپس این امر مهم را در عصرهای مختلف بررسی کرده و نقاط اقتدار و انحطاط آن را شناسایی کرده و دلیل به انزوا رفتن این کالبد شهری را در شهرهای مدرن امروزی مشخص کند، چه بسا بتوان با بهره گیری از الگوهای پیدایش بازار و عوامل موثر در تحول چهره ی بازار در اجتماع، اصول بازار سنتی ایرانی را بازیابی کرد و در بازار به مفهوم مدرن آن، مرکز تجاری، احیا کرد.

بازار، سنت، فضای تجاری، دوره صفوی، دوره قاجار، دوره پهلوی