مرتضی حسنی
بنت الهدی راستگارپور

روستاها واجد نوعی نظم در فرم، الگو و شکل می باشند که در اثر استمرار و تجربه حاصل از کارایی به فرم های بهتری تبدیل شده و سازمان فضایی مناسب تری را جهت پاسخگویی به نیازهای انسانی پیدا کردند. بافت های روستایی در عین سادگی از اهمیت و پیچیدگی های خاص فنی و معماری برخوردار می باشند چرا که این بافت ها بازتاب باورها، تجارب و رفتارهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ساکنان این اماکن هستند. این بافت ها علیرغم تمامی ارزش ها و ویژگی های فراوان در معرض انواع آسیب بیرونی و درونی قرار گرفته است. مسئله این است: با توجه به استقرار بیش از 22 میلیون نفر (حدود 32 درصد) از مردم ایران در مناطق روستایی و منحصر به فرد بودن برخی از آنها و لزوم حفظ و احیاء ارزش های نهفته در روستاهای کشور، نگهداری و ساماندهی بافت های باارزش روستایی ضروری به نظر نمی آید؟ طرح بهسازی بافت با ارزش روستایی به عنوان یکی از طرح های توسعه کالبدی روستایی که ضمن شناسایی ارزش های پایدار، باعث ارتقای کیفی فضاهای باارزش و توسعه هدفمند و همگون کالبدی – فضایی در روستاها می گردد. این طرح برخلاف سایر طرح های توسعه کالبدی روستایی، توسعه را توام با حفاظت از ارزش های معماری، تاریخی و فرهنگی روستا می بیند (توسعه حفاظت محور). هرچند شرایط اقلیمی نقش ملموسی در چگونگی ساماندهی فضایی بناهای روستایی و شکل آن ها دارد، اما از خلوص و کاربرد فضاها نمی کاهد. معماری روستایی به دلیل کاربردی بودن فضاها و تجانس با طبیعت در سراسر جهان شباهت های زیادی به هم دارد که بسته به فرهنگ، جغرافیای محل ساخت و در دسترس بودن یکی را متفاوت از دیگری می نماید. در این مقاله با استفاده از طرح داده شده پیرامون نقش و اثرات بالفعل و بالقوه اقتصادی و فرهنگی – تاریخی این گونه روستاها و نمادهای فرهنگی روستایی با بررسی نمونه موردی روستای زیارت، در قالب سایت موزه ها می پردازد. این گونه موزه ها قابلیت و پتانسیل تغییر نگرش مردم و بازدیدکنندگان نسبت به فرهنگ روستایی و ایجاد حس احترام نسبت به آن را فراهم می کنند. سایت موزه و اکوموزه ها، سازمان هایی قدرتمند هستند که می توانند با بهبود زندگی ساکنان محلی با ایجاد اقتصادی پایدار و هدایت گردشگری به سمت الگوهای پایداری، نیازهای جامعه محلی را تامین کنند. توسعه استقلال و هویت جامعه، رفع سوء تفام های قومی و نژادی به وسیله بالا بردن آگاهی مردم از گذشته خود و موقعیت اجتماعی امروزشان، تاثیرات این موزه ها در حفظ محیط زیست و منابع طبیعی، حمایت از برنامه های آموزشی به خصوص در جهت ترویج و حفظ دانش بومی، ایجاد برنامه های باززنده سازی به خصوص در جهت ترویج و حفظ دانش بومی، ایجاد برنامه های باززنده سازی به منظور افزایش تعداد گردشگران و توسعه اقتصاد با حفظ ارزش های بومی از اهداف و نقش سایت موزه هاست. به منظور معرفی ارزش های نهفته در آثار باقیمانده گذشتگان و بقاء هویت و شخصیت فرهنگی جامعه، بازشناسی شواهد گذشته یک امر ضروری است این شواهد ارزنده، باقیمانده روش زیست گذشتگان و بیانگر روش های ابداعی یا همان سنت پیشگامان ماست، که نه تنها می بایست مورد احترام قرار گیرند، بلکه به عنوان میراث فرهنگی منطقه لازم است به عنوان الگو در راستای استفاده بهینه معماران جوان در اختیارشان قرار گیرد.

روستا، سایت موزه، روستای زیارت، باززنده سازی، حفظ دانش بومی