حدیث پرهیزکاری - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ایلام، گروه معماری، ایلام، ایران
ابراهیم مرادی - استادیار و عضو هیات علمی گروه باستان شناسی (دوران اسلامی)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام، ایلام، ایران
نازنین نصراللهی - استادیار و عضو هیات علمی گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه ایلام، گروه معماری، ایلام، ایران

یکی از بارزترین وجوه هویتی جامعه ی اسلامی مسجد بوده که هم از جنبه هویت ظاهری و هم از بعد هویت معنوی ایفای نقشی بنیادین را عهده دار است. مسجد با ارتباطی خاص با کالبد و اجزای شهر به عنوان عامل بارز هویتی و نقطه عطف مرکزی شهرسازی اسلامی – ایرانی مطرح شده و انتخاب عملکرد فضاهای همجوار آن نیز در یک سلسله مراتب منطقی هویتی انجام می گیرد. مساجد از اصلی ترین عوامل هویت دهنده معنوی و ذهنی و کالبدی مجتمع های زیستی مسلمانان می باشد. این هویت بخشی نه تنها در شکل و سیما، بلکه از نظر ویژگی های دیگری چون عملکردی بودن و مرکزیت و مکان استقرار نیز به ظهور و بروز می رسد. در سلسله مراتب تقسیمات کالبدی شهر، مسجد به عنوان یک مرکز مذهبی مهم و اساسی نقش محوری را بر عهده داشته و مجموعه شهر را تحت پوشش قرار می دهد. مسجد ضمن هویت بخشیدن به شهر ایرانی – اسلامی، تعریف شهر را کامل می سازد. به تبع نماز که هویت مسلمانی و به تعبیری پرچم اسلام است، مکان نماز یعنی مسجد نیز هویت شهر اسلامی است.

مسجد، شهر اسلامی، هویت، هویت بخشی، شهرسازی ایرانی اسلامی