محمد صادقی - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، مدرس دانشگاه پیام نور رودان
ربابه رنجکش - کارشناس ارشد جغرافیا، آموزش و پرورش شهرستان رودان

توسعه فضایی شهر یزد در روند رو به تکامل خود از زمان شروع در بیش از 2000 سال قبل دارای روند نسبتاً متعادلی بود. به طوری که در اکثر فضاهای شهری همه عناصر شهری دارای یک همگونی و سازگاری خارق العاده با یکدیگر بوده اند اما از چند دهه گذشته تغییرات بنیادی در ساختار و سازمان فضایی – کالبدی آن به وجود آمده است و از این منظر مشکلات جدی و پرشماری در پی داشته است. با توجه به اهمیت تحلیل رشد فضایی – کالبدی شهرها تحقیق حاضر با هدف سنجش و تحلیل فرم و الگوی گسترش کالبدی فضایی شهر یزد و ارائه راهکارهای اجرایی برای رسیدن به الگوی مطلوب رشد و توسعه فیزیکی انجام پذیرفته است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و از نوع تحقیقات کاربردی است. روش جمع آوری اطلاعات به دو روش مطالعات کتابخانه ای و پژوهش میدانی بوده است. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات کمی و کیفی و یا با استفاده از مدلها و ضرایب آماری همچون آنتروپی شانون، آنتروپی نسبی، ضریب گری، ضریب موران، منحنی لورنز و مدل هلدرن بوده است. نتایج تحقیق بیانگر رشد کالبدی بی قواره شهر یزد است. بر اساس نتایج مدل هلدرن 60 درصد از رشد شهر در فاصله سالهای 1360 تا 1390 مربوط به رشد جمعیت بوده و 40 درصد باقیمانده آن مربوط به رشد افقی و اسپرال شهر می باشد که نتیجه آن کاهش تراکم ناخالص جمعیت و افزایش سرانه ناخالص زمین شهری و نهایتاً گسترش افقی بدقواره (اسپرال) شهر یزد بوده است. الگوی رشد و توسعه شهر یزد در چند دهه گذشته مطلوب نبوده و با اصول رشد و توسعه هوشمند شهری منطبق نیست.

توسعه فیزیکی، رشد اسپرال، رشد هوشمند، مدل هلدرن، یزد