سلمان ملک عباسی - کارشناس ارشد طراحی شهری دانشگاه علم و صنعت ایران، استاد مدعو دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان

درجریان ساخت و ساز در کشور ما فضاهای شهری مورد بی توجهی فراوان واقع شده اند. فضاهای شهری فعلی معمولاً محصول کنار هم قرار گرفتن بناها و باقیمانده اراضی هستند که زیرساخت نرفته اند و عمدتاً دارای بار کمی بوده و تأمین کمیت، اولویت اول را داشته و کیفیت، تحت الشعاع کمیت مورد نیاز قرار گرفته است. در چنین شرایطی طبیعی است که زندگی شهروند ایرانی در حد نمونه آماری و عدد تنزل پیداکند، بدون آن که به نیازها، ادراک و رفتارهای آنها در زندگی روزمره بهایی داده شد. مطالعات طراحی شهری در چهار حوزه سازمان فضایی، سازمان عملکردی، سازمان ادراکی و سازمان بصری می پردازد؛ همچنین برخی از تجارب طراحی شهری، در زمینه شناخت و تحلیل ابعاد چهارگانه زیست بوم، منظر عینیف منظر ذهنی و عملکرد در محیط های شهری مطرح شده اند. کارمونا و همکارانش هشت مؤلفه را به عنوان ابعاد محیطی طراحی شهری: بعد فضایی، زمینه ای، اجتماعی، پایداری، ادراکی، بصری، ریخت شناسی و کارکردی م عرفی کرده اند. آنها در جای دیگر بعد زمانی را نیز با سایر مؤلفه ها در می آمیزند. برخی نیز عوامل مذکور را به سه گروه زیست محیطی، زیبایی شناختی- تجربی و کارکردی خلاصه کرده اند. بعداً علاوه بر آن، بعد شهودی نیز اضافه گردیده است تا بدین ترتیب جنبه های دلمشغولی زیباشناختی ذهنی و عینی محور نیز به عنوان بخش مهمی از مطالعات، مورد شناخت و مداقه قرار گیرند. این مقاله معرفی نمایانگر و بعد ریخت شناسی را در قالب شناسایی ماهیت مورفولوژی شهری و تجزیه و تحلیل مؤلفه ها و اجزای آن بر عهده دارد.

محیط های شهری، ابعاد طراحی شهری، ریخت شناسی، مؤلفه های ریخت شناسی