الهه روحبخش فراحتی - دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)

در هر مقیاسی، اعم از کل یک منطقه تا یک سایت کوچک، طراحی شهری با شناخت زمینه که به نوبه خود با عوامل ورای شکل کالبدی تعریف می شود آغاز می گردد. شکل و شمایل، صورت یا فرم شهری و طرح و نقشه شهر، گرچه به جسم شهر مربوط اند اما جور واقعی و حیثیت اصلی خود را از فرهنگ می ستانند. هر جامعه ای بر مبنای فرهنگش دارای یک فضای روانی و دستگاه هنجاری است که بایدها و نبایدها در محدوده آن شکل می گیرند. از یک طرف قلمروها، حریم ها، حبابها و هاله ها، دستگاه هنجاری جامعه و توقعات اجتماعی از فرهنگ ناشی می شود و از طرف دیگر موارد مذکور، در فرهنگ های مختلف، متفاوت است. لذا الگوهای رفتاری متفاوتی بروز می نماید. هدف از تدوین این مقاله، بررسی تأثیر فرهنگ بر ساخت شهر در ایران است که ضمن بررسی مفهوم پدیدار شناسی مکان، از طریق روش بررسی «توصیفی- تحلیل» انجام شده است فرهنگ پیش از اسلام در ایران، تحت تسلط نظام اجتماعی والگوهای پارسی، هلنی و پارتی ریخت شناسی و ساخت خاصی ار قهندژ، شارستان را پدید آورد. به نحوی که این ساخت نمودی طبقاتی داشت. در بعد از ورود اسلام به ایران، فرهنگ تحت تأثیر اصول و عناصر اسلامی شهرها و محلات و مساکن را به وجودآورده است. تناقضی که باعثایجاد نابسامانی فرهنگی و بسیاری از ناهنجاری های رفتاری در فضای شهری ما شده، پیامد تغییری است که در مؤلفه فرم و عملکرد و فضا رخ داده است. اما «معنای فضا» در ذهن شهروندان مانند گذشته است. سه گروه تأثیر گذار بر کیمت و کیفیت فضاهای شهری عبارتند از: مدیران، مردم و کارشناسان. که هر یک با رویکردی متفاوت بر شهر و فضای آن تأثیر می گذارند. مدیران خود را خدمتگزار مردم می دانند، اما در عمل اقتدارگرا هستند. مردم دارای چهره های گوناگونی چون قومیت، جنس و موقعیت اجتماعی اند. کارشناسان آرمان گرا هستنئد و به دنبال دستیابی به «بهترین ها». از آنجا که معانی بسیار کندتر از عملکرد و فرم تغییر می یابند، معانی موجود از هر مکان را باید در برنامه ر یزی و طراحی به عنوان مهمترین مؤلفه لحاظ کرد.

فرهنگ، ساخت شهر، ایران، پدیدار شناسی مکان