مصطفی معین - مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی - دانشگاه علوم پزشکی تهران

پیشرفت سریع علوم و فناوری پایه اصلی تحولات در عرصه‎های گوناگون اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در جهان امروز است. علم و نوآوری مبتنی بر دانش عمدتاً جایگزین منابع فیزیکی در ایجاد فناوریهای نوین خواهد بود مشروط بر آنکه توسعه سرمایه انسانی و سازماندهی و بهره‎گیری از آن در اولویت قرار گیرد. مهم ترین مانع سرمایه‎گذاری بر روی منابع فکری و انسانی در جهان سوم و اغتنام فرصت‎های محدود برای توسعه یا «مدیریت زمان»، ساختار سنتی نظام‎های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آنهاست. در این ساختارها مسئولان و برنامه‎ریزان فاقد بینش و توان لازم برای جذب و پرورش استعدادهای انسانی و بهره‎گیری از سرمایه‎های خدادادی و تامین منافع ملّی هستند. بنابراین در دوران گذار توسعه در ایران، مهم ترین چالش پیش روی اصلاحات، ایجاد تحول و دگرگونی در ساختارهای علمی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. پیش نیاز و مقدمه ضروری این تحول ساختاری هم، ایجاد تحول در بینش و نگرش مسئولان، سیاستگذاران و برنامه‎ریزان است. نگرشی که «انسان» را عامل اصلی و نیز هدف توسعه و آموزش نیروی انسانی را زیر بنا و شالوده آینده بداند. این مقاله به اهمّ مشکلات ساختاری نظام آموزش عالی ایران از جمله گسستگی میان مراکز علمی و اجرائی، فقدان تعامل دانشگاه و جامعه و دولت، عدم تناسب بین آموزش و بازار کار و به کار نگرفتن نتیجه تحقیقات و مدیریت متمرکز دولتی برای اداره دانشگاهها می‎پردازد که نوعی هم شکلی، انجماد سازمانی، ‌دیوانسالاری، اتلاف فرصت‎ها و منابع و عدم بهره‎وری را در پی داشته است. سپس اصلاحات ساختاری آموزش عالی بر پایه تمرکز‎زدائی و تحقق آزادی علمی و استقلال سازمانی دانشگاه را با ارائه شاخص‎ها وسیاستهای مربوط مورد بحث قرار میدهد و بر نقش تعیین کننده دانشگاه در توسعه علمی کشور تاکید می‎نماید.