محمد رمضانی - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور تهران

شهرهای بزرگ و کوچک در سراسر دنیا با روند شتابان و رو به گسترش کالبدی و جمعیتی همواره با مخاطرات طبیعی متعدد روبرو بوده اند. مخاطرات طبیعی و بحرانهای خطرناک بسته به شدت و ضعف آنها منجر به خسارات جبران ناپذیر می گردد. در این میان کاهش خطرپذیری و خسارات به حداقل ممکن یا انجام اقدامات متناسب و پیشگیرانه در توسعه پایدار شهری از مهمترین اهداف و مقوله های مربوط به حوزه های برنامه ریزی و مدیریت شهری بویژه مدیریت بحران شهری است. از اینرو شناخت صحیح از محیط شهری و عوامل مخاطره زا و ا تخاذ روش های علمی مناسب برای کمک به پایداری شهری در مقابله با این خطرات مهم است. در این رابطه مخاطرات طبیعی از حیث بروز می و کیفیت خسارات در راس این عوامل هستند. در این رابطه با توجه به اهمیت کلان شهر تهران و با درنظر گرفتن محدوده منطقه 4 شهرداری به عنوان مطالعه موردی در کانون توجه این مقاله قرار گرفته و نسبت پهنه یابی پهنه های کم خطر اقدام شده است. لذا به نظر می رسد شناسایی و ارائه محدوده ها و پهنه های کم خطر در راستای کمک به برنامه ریزی پایدار شهری و مدیریت بحران شهری مؤثر باشد. بنابراین در این مقاله با در نظر گرفتن عوامل مهم و شاخص های تأثیر گذار شامل گسلهای زلزله زا، شیب توپوگرافی، مسیلهای سیلابی، همجواری راه ها، همجواری جمعیت و نزدیکی به پایگاه های پشتیبانی بحران نسبت به پهنه یابی و تعیین پهنه های کم خطر مناطق شهری اقدام گردیده است. در این رابطه داده های اطلاعاتی در نقشه های رقومی شده GIS مربوط به عوامل مخاطره زا در ارتباط با سایر عوامل اثر گذار مثبت در ایمنی و کاهش خطرات تهیه شده اند. در ادامه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS داده های بدست آمده مورد ارزیابی و وزن دهی قرار گرفته است. در مرحله نهایی با تلفیق و همپوشانی لایه های داده های اطلاعاتی مربوط به این عوامل توسط عملکرد ابزار جانبی در برنامه نرم افزاری سیستم جغرافیایی GIS یعنی Spatial analyst پهنه های کم خطر با بیشترین امتیاز که کمتر در معرض این مخاطرات هستند تعبین و ارائه شده است.

مخاطرات طبیعی، پهنه یابی، پهنه های کم خطر، م دیریت بحران، تهران، سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS