لیلا بیرانوند - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری پردیس علوم و تحقیقات لرستان

بخش های گوناگون فضاهای معماری گاه به صورتی غیرهمسان از عوامل و پدیده های متفاوت در شکل گیری فضاها تأثیر می پذیرفته اند و برخی از بخش های فضا بیشتر بازتاب نیازها و خواسته های کارکردی بود در حالی که بعضی دیگر از فضاها بیشتر از عوامل و پدیده های فرهنگی تأثیر می پذیرفت. اهمیت ورود به فضاهای آیئنی در فرهنگ ایران چنان بود که غالباً در طراحی آنها چه از لحاظ کمی و جه از لحاظ کیفی، توجه و فعالیت و سرمایه گذاری کافی صرف می شد. عوامل بسیار گوناگونی از جمله مصالح و امکانات فنی، شیوه معیشت، فرهنگ، نیازها و خواسته های استفاده کنندگان یا سازندگان در شکل دادن به هر فضای معماری نقش دارند. بنابراین، بناهای تاریخی که غالباً در تطابق با شرایط زیستی جامعه شکل گرفته اند، منعکس کننده برخی از روابط و الگوهای رفتاری و اجتماعی و نحوه استفاده از فضا هستند. فضای ورودی نسبت به سایر فضاها و اجزای هر واحد معماری- واحدهایی که دارای طراحی معمارانه و شایسته ای هستند- از ویژگی ها و امتیازات خاصی برخوردار است، زیرا علاوه بر کارکرد اصلی آن به عنوان یک فضای ارتباطی، از لحاظ بصری و ادراکی نیز فضایی رابط بین بنا با فضاهای شهری است و غالباً معیاری برای تشخیص ارزش و هویت معماری و اجتماعی هر بنا، به خصوص در شهرهای دارای بافت پیوسته و متراکم، به شمار می آمده است. فضای ورودی در معماری سنتی ایران یکی از مهمترین بخش های بنا و معماری می باشند. که متأسفانه امروزه در معماری معاصر توجه کافی به نحوه طراحی ورودی بناها صورت نمی گیرد. در این نوشتار سعی بر آن است که ورودی دو فضای متفاوت از نظر عملکردی یعنی مدرسه و کاروانسرا با یکدیگر مقایسه شود. (با توجه به اینکه مدرسه اقتباسی از کاروانسرا می باشد و دارای چیدمان فضایی تقریباً یکسانی هستند) مقایسه ورودی دو بنای فوق از نظر تناسبات ورودی، کارکرد ورودی، موقعیت فضای ورودی، نسبت به معبر، تزئینات و ... می باشد. و در سیر این م قایسه به الگوهای مناسبی برای طراحی ورودی بناهای معاصر با کارکرد مشابه با بناهای فوق، دست یافت.

طراحی، ورودی، مدرسه، کاروانسرا