اهیتا حسینی - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه تربیت مدرس
نفیسه بختیاری - دانشجوی جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

از سالهای 1950 بحث های مرتبط با حاشیه نشینی در جهان و به خصوص جهان سوم بصورتی گسترده مطرح شد. تحلیل های متفاوت و راهکارهای گوناگونی د ر این رابطه ارائه شد. اما هیچ یک از تجارب جهانی 50 سال اخیر منجر به حذف حاشیه نشینی نشدند. برآیند فراموش ک ردن قشر ضعیف جامعه در برنامه کلان اقتصادی، ضعف مدیریت شهری و سیاست های فقرزدای کلان اقتصادی منجر به زایش سکونتگاه هایی غیر رسمی در حاشیه ی شهرها گردیده که این سکونتگاه ها حجم وسیعی از مهاجران به شهرهای بزرگ را در خود جای می دهند. این مناطق اغلب در کنار و حاشیه ی منطق مسکونی شهری قرار گرفته و مکان مناسبی برای خانواده های فقیری که استطعات مالی لازم را ندارند محسوب می گردند. ساکنان سکونتگاه های غیررسمی با وجود این که در محدوده زندگی اجتماعی و اقتصادی شهرها به سر می برند به دلیل جذب نشدن در نظام اجتماعی و اقتصادی شهر به عنوان شهروندان رسمی و مشروع در جامعه پذیرفته نشده و لذا از امکانات و خدمات و تسهیلات زندگی عمومی و زیربنای شهر بی بهر و یا بسیار کم بهره اند. ساکنان این نوع سکونتگاه ها از ابعاد مختلف، یعنی کالبدی (مسکن نابهنجار)، اجتماعی (رفتارهای اجتماعی جدا از جامعه شهری) و اقتصادی (ویژگی اشتغال و درآمد و مهاجرت) متمایز می شوند. در واقع از محرومترین اقشار جامعه شهری به شمار می آیند و به اعتبار همین محرومیت شدید در برابر هر گونه آسیب اجتماعی و کالبدی نیز بی دفاع اند. از اینرو در این تحقیق برآن شدیم که از طریق آسیب شناسی اجتماعی و کالبدی سکونتگاه های غیررسمی منطقه کلاک بالا در حاشیه ی شهر کرج و میزان تأثیر آنها در این سکونت گاه ها، که همچنان فاقد طرح ساماندهی می باشد، بتوانیم گامی مؤثر در ساماندهی مناسب و حساب شده ی آن برداشته باشیم. بنابراین روش تحقیق اتخاذ شده روش توصیفی تحلیلی کاربردی می باشد. محقق مطالعات میدانی خود را آغاز کرده و با ارائه ی دو پرسشنامه که یکی شامل آسیب شناسی اجتماعی و دیگری آسیب شناسی کالبدی می باشد به استخراج آسیب های اجتماعی و کالبدی در منطقه پرداخته و با تجزیه و تحلیل این داده ها از طریق دو آزمون تی تک نمونه ای و فریدمن به تأئید تأثیر بالای آسیب ها در سکونت گاه های غیررسمی رسیده است و از انجا که جغرافیا علم مکان هاست و هر ناحیه ی جغرافیایی خصوصیات و ویژگی ها و داده ها مختص به خود را داراست که با ناحیه ی دیگر متفاوت است بنابراین در برنامه ریزی هم می بایست به این خصوصیات و ویزگی ها و داده ای خاص منطقه توجه شود و بر اساس آن برناه ریزی و طراحی صورت گیرد، امید است بتوان از طریق این تحقیق در موفقیت طرح آتی ساماندهی این منطقه گامی مؤثر برداشت.

آسیب شناسی اجتماعی و کالبدی، سکونت گاه های غیررسمی، حاشیه نشینی، محرومیت و فقر، منطقه کلاک بالا