محمدرضا ابراهیمی - کارشناس ارشد مرمت ابنیه و بافت از دانشگاه شهید بهشتی تهران
مجتبی هاشم نژاد - کارشناس ارشد معماری از دانشگاه آزاد اسلامی واحد عجب شیر
هلینا تبیانی - کارشناس ارشد معماری از دانشگاه آزاد اسلامی واحد جلفا

نشانه های شهری در طول تاریخ یکی از ویژگی های ممتاز معمارانه جهت شناسایی محیط و خوانایی شهرها به شمار می رفت. بدین معنا که نشانه های هر شهر در ذهن ساکنان، از تعاملات و تدققات ویژه ای برخوردار بوده است. مع الاسف امروزه به دلیل عدم مطالعات کافی، در طراحی شهرها کمتر به نحوه ترابط تکوین بصری این پدیده با انتظام فضایی شهر و روند توسعه آن پرداخته می شود. با این دید و متأثر از تحولات و ساختارهای هم پیوند اجتماعی- مکانی و نمادین جامعهایرانی، این عناصر، که ریتم شهری را کنترل و ویژگی خود را در شهر منعکس می کردند؛ اکنون افق شهری محدبی که برجسته ترین نقاط آن، ساختان های یادمانی بود، جای خود را به منحنی مقعری داده است ک ه در زیر آن، ساختمان های مذکور به ابنیه ای کوتاه و بی ا همیت بدل شگته اند. بر این مدار شهر تبریز به عنوان تبلور کالبدی این دگرگونی ها از این دگردیسی بازنمانده است و به ناچار روابط کالبدی- فضایی تازه و مفهومی جدید از شهروندی را مطرح می کند. لکن از آنجا که این دگرگونی ها بیش از آنکه ماهوی باشد، عرضی بوده اند و نه در اثر عوامل درون سر بلکه به سبب تحول عناصر بدون سر رخ داده اند، بنابراین آنجه فضای شهری عرضه می دارد با آنجه شهروند طلب می کند در تعارض قرار می گیرد. بر مدار این سخن و به استقبال از این خلاء علمی، نوشتار حاضر قصد دارد در مقیاسی معطوف به تبیین نحوه آفرینش و گسترش این عناصر م عماری، به بیان ویژگی این نشانه ها در شهر تاریخی تبریز پرداخته و نقش آن را بر کیفیت ادراک شهروندان از فضا تبیین نماید تا از این طریق بتوان اهمیت این نشانه ها را برای طراحان بیان نمود. این یافته های جدید ضمن آنکه از پرسش اصلی پژوهش، یعنی چگونگی تکوین کالبدی فرآیند نشان سازی در شهر در طی فرآیند شکل گیری استخوانبندی آن ابهام زدایی می نمایند؛ در تبیین گوشه هایی از بازتاب آن در توسعه پیکرده شهری نیز مفید می باشند. با درنظر گرفتن نکاتی که ذرک شد، مسئله پژوهش در بستری تاریخی مطرح است، پس بدیهی است برای حصول پاسخ های مناسب، روش توصیفی- تاریخی جهت انجام این پژوهش انتخاب شده است.

نشانه های شهری، هویت کالبدی، تصویر ذهنی، آفرینش اثر معماری، تبریز