اکرم فطوره چی شبستری - دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر -مدرس
پیمان رنجی دیزجی - مهندس معمار

نفوذ روش گنبدسازی ایرانی در مغرب زمین (اندکی پس از حمله مغول آغاز شده) تحول چشمگیری در معماری به وجود آورده است که از نمودهای معماری سنتی به حساب می آید، علی الخصوص در مناطق کویری بیشترین کارایی را به جهت جریان هوایی دارد و در حال حاضر نیز تعداد کثیری از آنها در بخش های مختلف زلزله خیز ایران برپا ایستاده و به چشم می خورند و از لحاظ سازه ای به سه بخش : یک ، دو و سه پوسته تقسیم می شوند که از میان گنبدهای دو پوسته که خود به دو نوع پیوسته و گسسته تقسیم می شوند را بررسی می کنیم. گنبدهای دو پوسته پیوسته با فاصله کمی از هم و توسط اتثال دهنده های آجری بر هم متصل اند. و گنبد دو پوسته گسسته فاصله قابل ملاحظه ای بین دو پوسته وجود دارد. برای پایداری در مقابل لرزه در برخی از گنبدها دیوارها یا تقویت کننده های نصف النهاری در فضای بین دو پوسته ساخته می شود و از سایر خصوصیات بارز گنبدها می توان به ارتفاع اتاق از کف تا زیر طاق که باعث ایجاد یک تهوه طبیعی عمودی می شود و به تبادل حرارت بین هوای سرد و گرم که به صورت دریچه هایی در بالای گنبدها تعبیه شده اند اشاره کرد که یکی از دلایل متمایز این گنبدها از گنبدهای یک پوسته شده است و استفاده از مصالح بومی باعث ارتقا کیفی عملکرد آن می شود. این مقاله سیستم سازه ای و عملکردی نمونه های مطالعاتی گنبد در مساجد امام اصفهان و جامع اردستان را با رویکرد پایداری مورد بررسی تحلیلی قرار داده، نقش تقویت کننده های نصف النهاری را در این خصوص آشکار می کند.

گنبد دو پوسته، تهویه، پایداری، مصالح بومی، تقویت نصق النهاری