اسماعیل مرادی کوچی - دانش آموخته کارشناسی ارشد محیط زیست، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران
جلال ولی الهی - استادیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران
علیمراد حسنلی - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز و عضو وابسته دانشگاه استرالیای جنوبی

رودخانه کر با طول حدود 270 کیلومتر و عرض 3040 متر، طولانی ترین و مهمترین رودخانه استان فارس است. بخش کامفیروز یکی از قطب های تولید برنج در استان فارس است و سالانه حدود 11000هکتار از اراضی این بخش به کشت برنج اختصاص می یابد. همه شالیزارهای بخش کامفیروز در حاشیه رودخانه کر واقع شده اند و این رودخانه تنها منبع تأمین آب آنها است. طبق بررسی های انجام شده در کل شالیزارهای کامفیروز در هر دوره کشت 3850 تن کود شیمیایی دی آمونیم فسفات و 3850 تن کود شیمیایی اوره مصرف می شود. به دلیل شیب زیاد و بافت شنی - لومی خاک، زه آب کشاورزی حاوی آلاینده های نیتروژن دار و سموم شیمیایی به طرف رودخانه سرازیر شده و کیفیت آب آن را کاهش می دهد. در این تحقیق از اردیبهشت ماه تا شهریورماه 1392 در فواصل زمانی 15 30 روز از دو نقطه مشخص رودخانه (یکی در بالادست شالیزارها و دیگری در محل ورود آب رودخانه به دریاچه سد) نمونه هایی برداشت شد و در آزمایشگاه غلظت نیترات و فسفات به روش فتومتری اندازه گیری شد. نتایج نشان داد زمان اوج آلودگی رودخانه به نیترات، اواخر خردادماه و اوایل تیرماه است. یعنی پس از اولین مرحله کوددهی و زمانی که زمین برای نشائ برنج آماده می شود. به طور کلی از 10 نمونه گرفته شده در 5 مرحله غلظت نیترات در 3 نمونه بالاتر از حد استاندارد بود. نکته جالب و قابل تأمل در این تحقیق، نقش پوشش گیاهی در جذب نیترات است. با رشد گیاه برنج توان آن در جذب نیترات افزایش یافت و درنتیجه غلظت نیترات در رودخانه کر کمتر شد. با انجام طرح حفاظت بیولوژیک (کاشت درخت در حاشیه رودخانه و ایجاد پشته های خاکریز) به منظور جلوگیری از ورود زه آب کشاورزی به رودخانه کر، افزودن واحدهای مکمل تصفیه آب در تصفیه خانه برای حذف نیترات از آب آشامیدنی، آموزش کشاورزان برای کاهش استفاده از کودها و سموم شیمیایی و ... می توان اثرات سوئ حاصل از ورود آلاینده های کشاورزی به رودخانه کر و سد درودزن را کاهش داد.

رودخانه کر، بخش کامفیروز، کودهای شیمیایی، نیترات