عبدالصمد محمودی - کارشناس ارشد ارتباطات از دانشگاه علامه طباطبائی

چندین سال است که در عرصه تحولات دنیای مدرن، صحبت از جهانی شدن در عرصه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی بسیار گرم شده است. به طوری که سالانه ما شاهد برگزاری نشست ها و کنفرانس های متعدد در این زمینه هستیم که به بررسی پیامدهای مثبت و منفی این پدیده می پردازند. عده ای شکل گیری این پدیده به شکل گیری فروشگاه های زنجیره ای بزرگ با شعباتی در سراسر جهان و تأثیر اقتصادی کشورهای مختلف بر روی هم نسبت می دهند و عده ای دیگر، نقش رسانه های و تکنولوژی های مدرن از جمله روزنامه، رادیو، تلویزیون و اینترنت و... را پررنگ می بینند. در واقع طرفداران دیدگاه دوم بر این اعتقادند که اگرچه ممکن است که تکانه های اولیه در شکل گیری پدیده جهانی شدن را باید در به هم پیوستگی اقتصاد ملی کشورها و تأثیر و تأثر آن ها بر روی همدیگر جستجو کرد، اما باید گفت که شاخصه اصلی که باعث همه گیر شدن این پدیده در عرصه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و... به خصوص در چندین سال اخیر شده است، را باید در رسانه ها و تکنولوژی های رسانه ای جستجو کرد. از جمله رسانه هایی که در این مدت تأثیر به سزایی در نزدیک شدن فرهنگ ها، مدها، سبک زندگی ها و... داشته است، می توان به ماهواره های تلویزیونی اشاره کرد. همانطور که می دانیم هر تکنولوژی ای در بدو پیدایش یا ورود آن به یک جامعه می تواند هم باعث رشد و پیشرفت آن جامعه، و هم باعث واماندگی و چند برابر شدن مشکلات جامعه شود. بالطبع ماهواره های تلویزیونی و برنامه های آن ها نیز از این قاعده مستثنی نبوده و موجد یکسری مزایا و معایب در جوامع گوناگون شدند. در واقع، این رسانه ها از بدو پیدایش خود تا به امروز موجد صفات دوگانه و در عین حال متضادی چون: تبادل فرهنگی و نزدیک شدن فرهنگ ها به همدیگر تهاجم فرهنگی و حذف یکی از فرهنگ ها به نفع دیگری، گسترش و اشاعه افکار و اندیشه های انسانی ترویج و اشاعه فرهنگ و ارزش های جامعه مرکز به عنوان ارزش های جهانشمول گسترش پلورالیسم و احترام به تکثر فرهنگ ها وسیله ای برای مونولوگ و تک صدایی فرهنگ مرکز و... شده اند. جامعه ما نیز به عنوان یکی از کشورهای موجود در این سیستم جهانی ، از این پدیده مستثنی نبوده است و همزمان با ورود این تکنولوژی رسانه ای جامعه ما نیز در حوزه های گوناگون با چالش های متفاوت روبرو شده است. اما اگر که تا چند سال پیش به علت محدود ماندن گستره این تکنولوژی در شهرهای بزرگ – و آنجا هم در دست اقشار و یا طبقات محدودی از جامعه – کشور، بررسی کردن پیامدها و عواقب استفاده از این تکنولوژی خیلی در دستورکار دانشگاهها و مجامع علمی و اجرایی مرتبط با این قضیه نشده بود، اما امروزه بواسطه گسترش این رسانه ها تا دورفتاده ترین نقاط کشور و تقریباً همه گیر شدن آن در جامعه، تنوع کانال های ماهواره ای با توجه به ذائقه های بینندگان مختلف در جامعه صحبت از تأثیر و تأثر آن ها نقل بسیاری از محافل دانشگاهی و سازمان های متولی اجرایی مختلف درگیر در این قضیه شده است، که تقریباً بیشتر این مباحث حول سه محور؛ بررسی علل گسترش استفاده از ماهواره ها، بررسی پیامدها(مزایا و معایب) استفاده از ماهواره ها، و راه های برخورد با این تکنولوژی مدرن و کاهش دادن اثرات مخرب آن بر جامعه می چرخد. با توجه به اینکه در چند سال اخیر ما شاهد گسترش کانال ها و برنامه های ماهواره ای هستیم که بنیان خانواده را هدف گرفته اند - که از جمله آن ها می توان به برنامه هایی که از کانال فارسی وان و یا Gem Classic و... اشاره کرد بر آن خواهیم بود تا در این مقاله به بررسی جامعه شناختی پیامدهای این برنامه ها در خانواده های ایرانی بپردازیم.