سمانه نصرتی - دانشجوی کارشناسی ارشد، زمین شناسی اقتصادی، دانشگاه دامغان، دانشجوی کارشناسی ارشد، زمین شناسی اقتصادی، دامغان، ایران
رضا ظهیری - عضو هیئت علمی گروه زمین شناسی، دانشگاه دامغان، گروه زمین شناسی، عضو هیئت علمی، دامغان، ایران
سیدحسین میرعماد - دانشگاه دامغان، گروه شیمی

آجر به عنوان یکی از پرمصرفترین مصالح بنایی در کشور می باشد، با ایجاد آجر با کیفیت و تنوع رنگی بیشتر و همچنین سبکتر سازه های ایده آل تری تولید خواهد شد. از آنجا که فرآیند کنونی تولید آجر مبتنی بر تأمین مواد اولیه از خاکهای آبرفتی و کشاورزی است و باعث تخریب محیط زیست و تهدید منابع کشاورزی شده است. همچنین به منظور تأمین منابع جدید، بخش شیل زرد،واقع در 2 کیلومتری شمال شرق روستای کلاته شهرستان دامغان با مختصات 17/18'22˚36 عرض جغرافیایی و طول جغرافیایی ˚54 31.31'09 مورد مطالعه قرار گرفت. بر اساس مطالعات زمین شناسیT (MgO, Fe(2)O(3), Al(2)o(3, SiO(2 و CaO به ترتیب فراوانترین سازههای این خاک است. نتایج آنالیز XRD نشان می دهد کانی های اصلی این خاک، کوارتز، کروندوم، دولومیت و هماتیتاست. مقایسه نتایج بدست آمده از آنالیز شیمیایی و XRD با ترکیب استاندارد و مناسب خاک آجرپزی نشان میدهد که این خاک برای ساخت آجر مناسب است. آجر ساخته شده دارای طیف های رنگی از زرد تا قرمز پررنگ است، چنانچه میزان اکسید آهن در مواد اولیه پایین و پخت در شرایط % اکسیدان صورت گیرد، به علت جانشینی آهن با مولیت رنگ آجر زرد خواهد شد.و چنانچه میزان کلسیت کمتر از 12% باشد، آهن نمی تواند وارد شبکه کانی آنورتیت تولید شده گردد، لذا در شرایط پخت اکسیدان رنگ آجر قرمز است. در محتوای 5 و 10 درصد شیل، آجر سبک نسبت به نمونه Blank، به علت تشکیل کانی دولومیت و تخلخل ناشی از آن، ساخته شد. فقدان کانی های سولفیدی مانع از ایجاد هر گونه شورهزدگی میشود. ارزیابی آجر تولیدی از نظر خواص فیزیکی و مکانیکی بر اساس استاندارد ASTM نشان می دهد که این آجر دارای مقاومت فشاری بالا، جذب آب پایین و در نتیجه از استحکام و پایداری بالایی برخوردار است و امکان استفاده از آندر مناطق با درجه هوازدگی بالا را فراهم می کند. نتایج این بررسی نشان می دهد که بخش شیل زرد کلاته خاکی ایده آل جهت ساخت آجر سبک و رنگی است. با توجه به رخنمون این بخش در نواحی شمال شهرستان دامغان و به منظور جلوگیری از تخریب محیط زیست، جایگزینی این منبع جدید سازندی به جای منابع آبرفتی توصیه می شود.

آجر رنگی، شیل، آجر سبک