مروری بر رویکردهای نظری قومیت و هویت قومی و پیشنهادی برای مدیریت تنوع قومی

یکی از مهمترین مسائل اکثر جوامع معاصر از جمله ایران، وجود کثرت قومی و نحوه رسیدن به انسجام اجتماعی و وحدت جامعوی است. سیاستگذاریهای قومی برای رسیدن به انسجام پایدار اجتماعی همواره بر پیش فرضها و شناختهایی از قومیت و هیت قومی مبتنی اند. رویکردهای متفاوت بر قومیت و هویت قومی نیز سیاستهای قومی خاصی را طلب می کنند. بنابراین بسته به اینکه سیاستگذاران جامعه کدام رویکرد را ترجیح می دهند، برنامه ریزی های متفاوت و به تبع آن رفتارهای متفاوتی با تنوع قومی اتخاذ خواهند کرد. در این مقاله با روش نظری- تحلیلی به بررسی رویکردهای قومیت و هویت قومی می پردازیم. در باره قومیت سه رویکرد اساسی مطرح می شود؛ رویکرد منشاء گرایانه که بر طبیعی و جهانشمول بودن قومیت تأکید دارد؛ رویکرد ابزارگرایانه که قومیت را به عنوان نه نشست نظم اجتماعی جوامع ماقبل صنعتی تلقی می کند، و رویکرد سازه گرایانه که بر ویژگی وابسته به متن قومیت تأثیر پذیری آن از شرایط تاریخی و اجتماعی تأکید می کند. در حالی که رویکردهای قومیت بیشتر به روشنگری بعد کلان و سطح جامعوی مسئله کمک می کند رویکردهای هویت قومی به مسائل خرد و سطح فردی قومیت انگشت می گذارد. در مورد هویت قومی نیز دو رویکرد اساسی مطرح می شود؛ رویکرد هویت اجتماعی که هویت قومی را از قبل شکل گیری شناختی گروه اجتماعی تبیین می کند و رویکرد فرهنگ پذیی که هویت قومی را در فرایند همسازی و ا دغام گروه های قومی در فرهنگ مسلط مورد بررسی قرار می دهد. به نظر می رسد در جوامع معاصر از جمله ایران برای رسیدن به انسجام پایدار اجتماعی، قبول کثرت گرایی قومی و اتخاذ رویکردی ترکیبی درباره قومیت و هویت قومی کارساز باشد.

Keywords:

قومیت , هویت قومی , منشاء گرایی , ابزار گرایی , سازه گرایی , هویت اجتماعی , فرهنگ پذیری