رشید احمدرش - دکترای جامعه شناسی دانشگاه تهران، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان
احمد غلامی - کارشناس ارشد جامعه شناسی

نزدیک به یک قرن و در دوره تاریخ معاصر ایران، شاهد تغییرات عمدهای در جنبه های مختلف زندگی جامعه شهری و روستایی ایران، به طور کلی و جامعه شهری وروستایی کردستان به طور اخص بوده ایم. دامنه و شدت تغییرات مذکور، تا حدی بوده که می توان ادعا کرد زیست جهان فرد ایرانی و به تبع آن کرد را به نحو فراوانی دگرگون کرده است. جامعه مورد مطالعه ما نیز از یک طرف با تلاش کم رمق نسل اول برای حفظ ارزش های سنتی، برای نمونه، استفاده از لباس و موسیقی محلی د ر حوزه های هویت فردی و قومی و نیز نمادهای هویت فرهنگی مواجه بوده و از دیگر سو با تلاش مضاعف نسل جوان جامعه روبروست که سازگاری بیشتری با عناصر مدرنی مانند؛ تحصیلات نوین، رسانه های گروهی، مظاهر زندگی شهری با رویکرد مصرف و رفاه دارد. اما شایان ذکر است که همه جوامع انسانی و از جمله، جامعه کردستان درگیر فرایند پویا، همیشگی و توأمان سنت زدایی و سنت سازی است. پژوهش حاضر در حدود دو سال و با مراجعه مستمر به مناطق شهری و روستایی مختلف منطقه موکریان، واقع در جنوب استان آذربایجان غربی انجام شده است. داده های پژوهش حاضر با توجه به ویژگی های فرهنگی و اجتماعی جامعه مذکور، با استفاده از روش نظریه زمینه ای و فنون مصاحبه های عمیق، تاریخ شفاهی و مشارکت میدانی جمع آوری شده است. به لحاظ نظری، نظریه های جدید نوسازی و نیز برخی از نظریه های مرتبط با جامعه شناسی تفسیری، راهنمای نظری بوده و به طور مشخص، نظریه تحول ارزشی اینگلهارت، نظریه های نوین نوسازی و مدرنیته بازاندیشی شده گیدنز، چهارچوب مفهومی پژوهش حاضر را تشکیل داده است. به هر حال، مشاهدات، بررسی ها و تجربه زیسته پژوهشگر، بیانگر وقوع تغییرات متعدد و متنوع ذهنی- عینی در زیست جهان افراد مورد مطالعه بوده که تحت تأثیر شرایط محیط طبیعی، قرار گرفتن در ن وار مرزی و مجاورت با دو کشور عراق و ترکیه، و شرایط تاریخی، سیاسی و فرهنگی خاص منطقه موکریان پدید آمده است. تغییرات در حوزه های تغییرات فرهنگی و قومی در حوزه پوشاک محلی، موسیقی، ادبیات و هنر و نمادهای قومی و هویتی، بیانگر امروزی شدن انسان کرده است. در واقع، شاهد ایجاد برخی سنت های امروزی و نوین و نیز امروزی و نوین شدن برخی سنت های قدیمی در جامعه کردستان هستیم. همه تغییرات فوق، زمینه ساز ارائه نظریه زمینه ای پژوهش، یعنی نظریه شبه مدرنیسم با ویژگی های ایرانی – کردی در حوزه هویت و نمادهای قومی شده است.

نوسازی، نظریه زمینه ای، هویت قومی، نظریه شبه مدرنیسم، جامعه شناسی تفسیری، مدرنیته بازتابی، نظریه تحول ارزشی