تبدیل تهدیدهای قومیتی به فرصت در سه نظام حکمرانی امپراتوری، سلطنت مطلقه و دولت0 ملت، در تاریخ ایران

ایران کشوری است پهناور و دارای تنوع قومی، مذهبی و فرهنگی نخستین بار، هخامنشیان با ایجاد یک امپراتوری بزرگ و جهانی، توانستند وحدتی در عین کثرت قومی برقرار کنند. چنین وحدتی با اتکا به اندیشه ی سیاسی منسجمی به نام «اندیشه ی ایرانشهری» امکان پذیر شد. با پایان دوره ی باستان تاریخ ایران، نظم امپراتوریایی بر هم خورد. به تدریج با ترکیب صورتی از اندیشه ی ایرانشهری با مواد فکری دیانت اسلام، پایه های نظریه ی سلطنت مطلقه تدوین گشت. در دوره ی اسلامی تاریخ ایران، نخست سلجوقیان بودند که با از میان برداشتن ملوک الطوایف های مختلف، وحدت سرزمینی ایران زمین را در قالب سلطنت مطلقه احیا نمودند. سلسله ی صفویه با ترکیب سلطنت مطلقه با مذهب تشیع، دیگر بار وحدت سرزمینی را احیا نمود. با برآمدن قاجاریه، ایران وارد مناسبات جدید جهانی شد. شکل گیری دولت- ملت های اروپایی از ویژگی های دنیای مدرن بود. با فروپاشی سلسله ی قاجار و برتخت نشستن رضاشاه، ایجاد دولت متمرکز و مقتدر به طالبه ی اصلی مردم و روشنفکران مبدل گشت. رضاشاه با در دست گرفتن عنان قدرت به گونه ای مقتدرانه، یک تنه به ایجاد دولتی متمرکز و قوی همت گماشت. در این راستا با بهره گیری از گفتمان ناسیونالیستی خاصی به دنبال ایجاد وحدت ملی برآمد. وحدت ملی ای که رضاشاه در پی آن بود با سیاست سرکوب تکثر اجتماعی و قومی و مذهبی همراه شد. استقرار دولت- ملت مدرن در ایران با چالش کثرت قومی همراه بود و بر خلاف امپراتوری های باستانی ایران، این چالش به تهدید منجر شد.

Keywords:

کثرت قومی , وحدت ملی , نظام امپراتوری باستان , اندیشه ی ایرانشهری , سلطنت مطلقه , دولت- ملت مدرن , سرکوبی قومی