علیرضا محب زاده فتاحی - کارشناس ارشد مهندسی عمران آب هیدرولیک، مهندسین مشاور اتحادراه تهران

تهیه مدلهای مفهومی و عددی سیستمهای هیدرولوژیک، به منظور تحلیل و تعیین وضعیت فعلی و پیشبینی رفتار آنها،بویژه در مواردی مانند حوزه آبریز دریاچه ارومیه، با تشدید فاجعه خشک شدن این دریاچه، از مزایا و اهمیت بسزاییبرخوردار است. حوزه آبریز آجیچای، از زیرحوزههای اصلی حوزه آبریز دریاچه ارومیه، در شمال غرب ایران و بطور عمده در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. بطور کلی میانگین بلندمدت پارامترهای هواشناسی و اقلیمی، از جمله دما و بارندگی درنیمکره شمالی، با دو عامل ارتفاع از سطح دریا و عرض جغرافیایی متناسب است؛ بطوری که با افزایش ارتفاع و عرضجغرافیایی، میزان میانگین درازمدت بارندگی، افزایش مییابد. در این تحقیق، ابتدا میانگین بارندگی سالانه با استفاده از ابزارهای GIS و به دو روش چندضلعیهای تیسن و میانیابی وزنی از نوع فاصله معکوس با توانهای مختلف، محاسبه،مقایسه و تعیین شده و سپس، امکان دستیابی به رابطه همبستگی بین این عامل و عامل ارتفاع میانگین حوزه آبریز آجی- چای بررسی شده است. روش میانیابی وزنی از نوع فاصله معکوس علاوه بر دقت بالاتر در محاسبه میانگین بارندگی سالانه، در نحوه توزیع بارندگی در داخل حوزه آبریز نیز دقت خوبی داشته و از آن میتوان در تهیه مدل مفهومی بارندگی توزیعیجهت استفاده مدلهای عددی بارش رواناب توزیعی مانند - ModClarck و Gridded SCS استفاده کرد. نتایج دو روش نخست در برآورد میانگین بارندگی سالانه حوزه آبریز آجیچای بسیار به هم نزدیک است. همچنین میانگین بارندگی سالانه، همبستگی خوبی با عامل ارتفاع میانگین حوزه آبریز آجیچای داشته و میتوان از رابطه متناظر با این همبستگی، در تعیین پارامتر مذکور استفاده کرد و بعلاوه انتظار میرود با افزودن مقادیر آب معادل برف به مقادیر بارندگی، همبستگی این روش با دو روش نخست افزایش یابد.

GIS ، میانگین بارندگی سالانه، روش میانیابی وزنی فاصله معکوس، روش چندضلعیهای تیسن، همبستگی