بهاره فیروزی - دانش آموخته ی کارشناسی ارشد مهندسی معماری ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز
پژمان تورتیز - دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی معماری ، دانشگاه شهید بهشتی

در گذشته معماران بومی ایران برای ایجاد سازگاری با طبیعت ،دراقلیمهای مختلف گرم وخشک و گرم ومرطوب نوآوری های بسیاری را خلق کرده اند. بادگیر، گودال باغچه ، آب انبار ویخچال نمونه هاییازاین نوآوری های پایداراست. یک نوع ازاین معماری پایدارکه در عمق زمین ساخته میشده است،شوادان نامیده میشود. شوادان محلی است که درعمق - 21 5 متری زیرزمین ساخته میشود و در روزهای گرم تابستان ازآن به علت هوای خنک و مطبوعش استفاده میشود. این اختلاف دما با سطح زمین نیز به علت ظرفیت حرارتی بالای خاک و تهویه شوادانها به وسیله جریانهای هوای سرد است که از جایی دیگر وارد مجموعهشوادانها میشود. شوادانها بیشتردرمنطقه خوزستان، به خصوص در شهرهای دزفول وشوشترمورد استفاده قرار میگرفته است. اما مرور زمان و استفاده نامناسب از پیشرفت های تکنولوژیک منجر به فراموشی روشهای بومی و کاربرد نامحدود از انرژی های فسیلی تجدید ناپذیر شده است . مطالعه شوادان ها و ویژگی های آنها از یک سو و مقایسه آن با اصول پایداری از سوی دیگر ، آنها را به عنوان الگویی کهن درمعماری پایدار و مدیریت انرژی قرار می دهد . بدیهی است که همسویی این فضاها با اصول معماری پایدار نمی تواند تصادفی و اتفاقی باشد. لذا پژوهش پیش رو به الگوهای پایداری در شوادان اشاره دارد.در این مقاله ابتدا به توضیح در مورد شوادانها و نحوه کارکرد و تآثیر آنها بر شرایط آسایش زندگی پرداخته میشود ، سپس به بررسیابعاد عاطفی مکان در فضای زیرزمینی شوادان با ذکر نمونه موردیخانه عبدی در دزفول می پردازد که نشان دهنده عدم پاسخگویی به برخی از نیازهای روحی و آسایشی مردم در معماری امروز است . در معماری گذشته ایران مکان های فراوانی یافت می شدند که میتوانستند آثار روحی مثبتی را برای مردم در خود داشته باشند . اما اینکه این تجربه چگونه و در چه ابعادی از احساس و عاطفه رخ مینماید ، تاکنون بررسی نشده است .

شوادان ، معماری پایدار ، الگوی پایداری ، تجربه بودن ،تعامل