نساء بهنوش - کارشناس ارشدبرنامه ریزی منطقه ای دانشگاه آزاد اسلامی قزوین
هانیه عباس زاده - کارشناس ارشدطراحی شهری پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران

اکثر شهرهای ایران در مراحل اولیه شکل گیری، با هدف استفاده از خاکهای مرغوب برای زراعت در کنار و یا در میان اراضی مرغوب زراعی استقرار یافته اند و به مرور زمان همراه با گسترش روستاها و تبدیل آنها به شهر و سپس توسعه شهرها، اراضی مرغوب زیر پیکر شهرها مدفون شده و فعالیتهای زراعی ناگزیر به سمت اراضی نامرغوب عقب نشسته است. شهر سلماس نیز مانند بسیاری از شهرهای کشور از این تحولات مصون نمانده و مساحت آن طی چهل سال اخیر نزدیک به چهار برابر رشد داشته است که این امر بیانگر گسترش بی رویه شهر می باشد، این مقاله به بررسی فرم و شکل شهر سلماس به کمک مدل اتوماتای سلولی، به عنوان روند جدید مدلسازی شهری پرداخته و عوامل مؤثر بر آن را تحلیل و راهکارهایی برای رفع و تعدیل این فرآیند ارائه نموده است. نتایج نشان می دهد مهمترین قانون مؤثر بر رشد شهر سلماس علیرغم شطرنجی بودن آن، قانون رشد ارگانیک یا رشد از لبه بوده است، به این معنی که روند گسترش شهر همیشه از کناره های شهر و به صورت پیوسته بوده است، سیستم رشد شهری سلماس به صورتی است که نواحی (سلول های) حاشیه شهر، چون در مجاورت نواحی شهری شده، قرار دارند از پتانسیل بالایی برای شهری شدن برخوردار بوده و تحت تاثیر سلولهای شهری همسایه به شهر تبدیل می شوند. وجود سکونتگاه های نیمه شهری شده در حاشیه شهر سلماس و تبدیل شدن آنها به محدوده شهر که اغلب به صورت پیوسته در اطراف شهر هستند، خصوصا در بخش شمالی شهر که کشش شهر بسوی منطقه ای به نام مغانجوق بوده و شاهد ادغام در این منطقه می باشیم تا حدودی گویای این مطلب است. از رهیافت هایی که به جلوگیری از پراکندگی نامنظم شهر کمک می نماید، می توان به گسترش درون بافتی شهر، استراتژی توسعه عمودی و بالاخره فراهم کردن امکانات رفاهی در روستاها برای جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر، حمل و نقل عمومی، توسعه فشرده درونی اشاره کرد که به طور کلی، دستیابی به چنین شرایطی مستلزم توسعه آگاهانه شهرها و سیاست های توسعه پایدار کالبدی جوامع شهری است

مدل اتوماتای سلولی ، توسعه مکانی - زمانی ، مدل SLEUTH ، توسعه پایدار ، سیستم اطلاعات جغرافیایی