یوسف اشرفی - پژوهشگردکتری برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران
طلا رشیدی - دانشجوی کارشناسی ارشدشهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

شهر مکانی است که در آن دیدار صورت می گیرد. این جا آدمیان برای انکشاف جهان دیگران گرد هم می آیند. این جا « هستم» به آیینه ای تبدیل می شود که هر آن چه هست را در خود گرفته و پس از بازتاب عرضه می دارد. در شهر تمامی چیزها یکدیگر را آیین هوار نمایانیده و از تداخل بازتاب های شان تصاویری گوناگون حادث می گردد که می توان هستی خود را حول آنها بنا نمود. هدف مقاله حاضر بررسی یکی از مهمترین فضاهای شهری است که از تداخل بازتاب های مختلف در این فضا، تصویرهای گوناگونی شکل می گیرد که متعلق به ماهی تهای مختلف است. امروزه در مورد فضا زیاد گفته شده است، اما همه آنها متقاعد کننده نیست. با این وجود، تعداد کمی دچار شک هستند که فضاهای متفاوت متعلق به ماهیت های متفاوتی هستند. ماهیت فضا در شهرهای اسلامی متفاوت از شهرهای غربی می باشد، چرا که شک لگیری هر فضای شهری به چیزی بیش از همنشینی صرف و ساده نیاز دارد. در اینجا هدف بررسی ماهیت فضای عمومی در شهر اسلامی سنتی است. برای این منظور ابتدا گریزی خواهیم داشت به فضاهای عمومی در یونان و روم باستان. در ادامه برای شناخت واقعیت فضاهای عمومی در شهرهای اسلامی، دیدگاه های پژوهشگران مختلف درباره ویژگی های مورفولوژیکی این شهرها را بررسی کرده و از داخل آن ماهیت فضاهای عمومی در این شهرها استخراج خواهد شد. مقایسه فضاهای عمومی در شهرهای اسلامی سنتی و شهرهای یونانی و رومی به روشنی نشانگر تفاوت ماهیت های مختلف در شکل گیری فضاهای مختلف شهری خواهد بود. اهمیت بسیار زیاد عرصه خصوصی در شهرهای اسلامی و نقش حاکمان و سلسله ها در ایجاد و توسعه شهرها اسلامی در کنار عدم استقلال و خودمختاری شهرها و نیز فقدان انجم نها و اصناف مستقل از حکومت، باعث در تنگنا گرفتن شدید عرصه عمومی در این شهرها شده است. در نتیجه، به جز معدودی ساختمان های عمومی مانند مسجد، حمام و بازار، فضاهای عمومی دیگری در شهرهای اسلامی به چشم نمی خورد. در شهرهای اسلامی فضاهایی مانند آگوراهای یونانی، فروم های رومی، و بسیاری دیگر از فضاهای عمومی مانند تئاترها، ورزشگا هها، تالارها و غیره که نشان دهنده اهمیت عرصه عمومی می باشند، شکل نگرفته است

شهراسلامی ، فضای عمومی ، اجتماع شهری ، فضای شهری