خدیجه بوزرجمهری - دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه فردوسی مشهد
غلامرضا مهدوی فر - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه فردوسی مشهد
سمیه رجبی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه فردوسی مشهد
لیدا مقدسی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه فردوسی مشهد

در بررسی نقاط مختلف کشورمان، با روستاهایی مواجه می شویم که به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خود از جمله معماری، آب و هوای دلپذیر و... به عنوان یک ظرفیت مهم و اصلی در حوزه گردشگری مطرح می شوند. گردشگری روستایی، یکی از شاخه های با اهمیت در صنعت گردشگری است که بحث های زیادی را در محافل مختلف به خود اختصاص داده است. گردشگری یکی از فرصت هایی است که می تواند علاوه بر منافع اقتصادی، زمینه های اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی را نیز در برگیرد. در این میان، معماری بومی مساکن به دلیل زیبایی، استفاده از مصالح بومی و هماهنگی با شرایط محیطی و برخورداری از مناظر و چشم اندازهای طبیعی از جمله مهم ترین عوامل موثر در جذب گردشگران داخلی و خارجی محسوب می شود. هدف از انجام این پژوهش، تحلیل کالبدی - فضایی معماری بومی مسکن روستایی و نقش آن در توسعه گردشگری است که به صورت مطالعه موردی در روستای دهبار شهرستان طرقبه و شاندیز صورت گرفته است. سوال های اصلی مقاله این است که آیا مساکن روستای دهبار با معماری بومی، توانسته در جذب گردشگر موثر باشد* و ساختارها و کارکردهای عناصر و سازه های مساکن بومی این روستا چگونه است* آیا بین آنها رابطه معناداری وجود دارد* روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی و به دو صورت مطالعات اسنادی - کتابخانه ای و میدانی(مصاحبه و مشاهده) انجام شده است. بر اساس نتایج بدست آمده، کوهستانی بودن منطقه سبب شده که ساخت وساز روستا منطبق بر شرایط طبیعی باشد؛ بطوریکه خانه ها بصورت پلکانی ساخته شده است. کوچه ها و معابر بسیار باریک و صعب العبور است. مصالح ساختمانی بکار گرفته شده در روستای دهبار چوب، گل، خشت خام و سنگ است که برگرفته از محیط طبیعی روستاست و همین عوامل باعث زیبایی منظر مساکن روستای دهبار شده و در جذب گردشگر موثر بوده است؛ به گونه ای که در سال اخیر حدود 550 نفر از این روستا بازدید کرده اند که این امر باعث ایجاد اشتغال برای 35 نفر در روستا و مسیر دسترسی به روستا شده است. همچنین عوامل جغرافیایی چون توپوگرافی و جهت باد، بر جهت استقرار مساکن و نوع پوشش سقف ها بسیار موثر بوده است.

کالبدی - فضایی، معماری بومی، مساکن روستایی، گردشگری