مجتبی شکوهی - دانشجوی دکتری هواشناسی کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
سیدحسین ثنائی نژاد - دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه فردوسی مشهد

در کشت دیم عوامل اقلیمی متعددی موثراند که از بین آنها بارندگی به عنوان یک عامل بسیار تأثیرگذار شناخته می شود. هدف این مطالعه تعیین موثرترین دوره بارندگی در طی دوره رشد محصول جو دیم با استفاده از متغییر حاصله از شاخص تامین رطوبتی و بارندگی در شهرستان تبریز می باشد. داده های روزانه بارندگی و دما در ایستگاه تبریز برای سالهای 1956 الی 2004 و عملکرد محصول جو دیم برای سالهای 1977-2003 گردآوری شد. شاخص بارندگی استاندار (SPI) به عنوان شاخص تامین رطوبتی محصول در مقیاس های هفتگی لحاظ شد. نتایج نشان داد بیشترین همبستگی عملکرد با مقدار بارندگی در دوره های ده هفتگی، بین 6 اسفند تا 16 اردیبهشت رخ می دهد. داده های این دوره زمانی بر اساس اینکه مقادیر شاخص SPI در مقیاس 28 هفتگی در هفته اول کاشت در حالت مرطوب(SPI28>0) یا خشک (SPI28<0) باشند به دو رابطه خطی بین مقدار بارندگی و عملکرد تفکیک شد. در صورتی که در هفته اول کاشت SPI28>0 باشد، مقدار بارندگی بین 6 اسفند تا 16 اردیبهشت 76% تغییرات عملکرد را توجیه می کند. مقایسه شرایط تامین رطوبتی اوایل کاشت نشان می دهد که به ازای دریافت مقدار بارندگی در دوره ششم اسفند الی شانزده اردیبهشت، در صورت وجود رطوبت در اوایل کاشت، عملکرد محصول تا 50% نسبت به شرایط خشک افزایش می یابد. از این رو تنها یک دوره خاص بارندگی در طی دوره رشد بر عمکلرد تاثیرگذار نبوده و برای توجیه تغییرات عملکرد نسبت به بارندگی بایستی مقدار بارندگی در دوره ششم اسفند الی شانزده اردیبهشت و شرایط تامین رطوبتی اوایل کاشت را همزمان در نظر گرفت.

SPI، تحلیل همبستگی، عملکرد محصول جو دیم، بارندگی، تبریز