فاطمه بیدخوانی نژاد - دانشجوی کارشناشی ارشد اصلاح نباتات دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان
علی اکبر محمدی میریک - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان
حسین دشتی - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان
محسن حمیدپور - استادیار گروه علوم خاک دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان

به منظور ارزیابی دو زیر گونه Usitatissimum و Mediteranum گیاه بزرک از نظر صفات ارتفاع بوته، تعداد انشعاب ویژگی های کپسول آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولیعصر رفسنجان اجرا شد. در این آزمایش 50 ژنوتیپ بزرک از هر دو زیر گونه، جمع آوری شد از مناطق مختلف دنیا، مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج جزیه واریانس نشان داد که میانگین این دو زیر گونه از لحاظ صفات مورفولوژیک مورد مطالعه به جز صفت تعداد انشعاب اختلاف معنی داری در سطح احتمال یک درصد ارند و همچنین بین ژنوتیپ های هر دو زیرگونه از لحاظ کلیه صفات ارتفاع بوته، تعداد انشعاب طول کپسول و قطر کپسول تفاوت معنی داری در سطح احتمال 1 درصد وجود داشت. مقایسه میانگین ها نشان داد که میانگین ارتفاع در زیرگونه Us نسبت به زیرگونه Md بیشتر بود. میانگین تعداد انشعاب در بوته در دو زیرگونه اختلاف معنی داری نشان ندادند ولی در هر زیرگونه تنوع بالایی برای این صفت وجود داشت و در زیر گونه Us میانگین این صفت در دامنه 2.96 تا 9.03 انشعاب در بوته و در زیرگونه Md میزان این صفت در دامنه 3.76 تا 14 انشعاب در بوته قرار گرفتند. میانگین طول و قطر کپسول در زیرگونه Md از برتری برخوردار بود و تنوع قابل ملاحظه ای نیز در هر دو گونه مشاهده شد. ژنوتیپ های زیرگونه Us از نظر طول کپسول تنوع بیشتری نشان دادند و میزان طول کپسول در آن ها از 5.49 تا 7.73 میلی متر متغیر بود. از نظر قطر کپسول نیز تنوع ژنتیکی قابل ملاحظه ای در بین ژنوتیپ ها وجود داشت و میانگین قطر کپسول در دامنه 5.36 تا 7.29 متغیر بود. وجود تنوع ژنتیکی بسیار بالا از نظر این صفات در بین دو زیرگونه بیانگر وجود پتانسیل ژنتیکی بالایی از نظر این صفات جهت بکارگیری در برنامه های به نژادی می باشد.

بزرک، ژرم پلاسم، صفات مورفولوژیک، Usitatissimum، ، Mediteranum