سمیه السادات دامن افشان - کارشناس ارشد زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد
رضا حق پرست - استادیار، معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم، سرارود، کرمانشاه
رحمان رجبی - کارشناس ارشد فیزیولوژی گیاهی، معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم، سرارود، کرمانشاه

توان بالقوه ذخیره سازی مواد فتوسنتزی در ساقه و کارایی انتقال آن ها به دانه دو صفت موثر در ثبات عملکرد در اقلیم هایی است که در آن ها شرایط تنش خشکی در دوره پر شدن دانه غالب می باشد. این تحقیق به منظور بررسی توانایی قابلیت انتقال مجدد بر عملکرد و اجزا عملکرد در 19 ژنوتیپ پیشرفته گندم با چهار رقم زراعی شاهد (اوحدی، آذر 2، کریم وریژوا) در سال زراعی 91-1390 در مزرعه تحقیقاتی معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در شراسط دیم و آبیاری تکمیلی اجرا شد. قابلیت انتقال مجدد، براساس روش محلول پاشی قسمتی از کرت ها با کلرات سدیم 14 روز بعد از گرده افشانی و مقایسه وزن دانه های این تیمار با وزن دانه های طبیعی محاسبه شد و عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع و ارتفاع گیاه محاسبه گردید. براساس نتایج تجزیه واریانس و آزمون مقایسه میانگین اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر قابلیت انتقال مجدد در سایت دیم و آبی وجود داشت. از نظر قابلیت انتقال مجدد رقم زراعی کریم در هر دو شرایط برترین ژنوتیپ شاهد بود و در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی به ترتیب سه و یک ژنوتیپ برتر از رقم کریم از نظر قابلیت انتقال مجدد بودند. همچنین در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی تنوع ژنتیکی معنی داری بین ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر عملکرد دانه وجود داشت، بنابراین امکان گزینش از بین این ژنوتیپ ها برای اصلاح ژنتیکی عملکرد دانه وجود دارد. در شرایط دیم، سه ژنوتیپ شاهد کریم، اوحدی و ریژوا همراه دو ژنوتیپ پیشرفته دیگر، 5 ژنوتیپ برتر بودند و در شرایط آبیاری تکمیلی ژنوتیپ های ریژوا و کریم همراه 3 ژنوتیپ پیشرفته، 5 ژنوتیپ برتر بودند. در هر دو شرایط ژنوتیپ شماره 21 در رده 5 ژنوتیپ برتر قرار داشت.

انتقال مجدد، دیم، آبیاری تکمیلی، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در متر مربع