امیر ارجمندیان - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان

بیماری پاخوره گندم(Take-all) یکی از مخرب ترین بیماری های طوقه و ریشه گندم در دنیا و من جمله کشور ایران محسوب می شود. با توجه به خاکزی بودن قارچ عامل بیماری (Gaeumannomyces graminis var. tritici) و نبود ارقام مقاوم به آن، بررسی روش های مختلف کنترل این بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است. در تحقیقات انجام گرفته در استان همدان طی بررسی های اولیه در خصوص اهمیت این بیماری مشخص شد که به طور متوسط 5.18 درصد مزارع گندم استان به بیماری پاخوره آلوده هستند و بروز این بیماری در ارقام الوند و نوید بطور متوسط به ترتیب موجب کاهش وزن هزار دانه آن ها به میزان 22 و 20 گرم می گردد که از نظر اقتصادی حائز اهیمت است. در تحقیق انجام شده به منظور بررسی آیش و تناوب با گیاهان غیر میزبان در کاهش شیوع (incidence) و شدت (severity) بیماری پاخوره گندم گیاهان غیرمیزبان و مرسوم کشت در استان شامل چغندرقند، لوبیا، سیب زمینی، کلزا و گشنیز به همراه تیمارآیش در قالب طرح آماری بلو ک های کامل تصادفی (CRBD) با سه تکرار در یک مزرعه با آلودگی طبیعی به بیماری پاخوره گندم در روستای امیرآباد تویسرکان با یکدیگر مقایسه شدند. نتایج این بررسی ناشن داد تیمار تناوب با کلزا با داشتن میانگین شدت آلودگی به میزان 1.53، وزن هزار دانه به میزان 39.17 گرم و عملکرد محصول به میزان 5267 کیلوگرم در هکتار نسبت به سایر محصولات برتری دارد. در بررسی تاثیر ضدعفونی گندم با هفت نوع قارچ کش درشیوع و شدت بیماری پاخوره گندم و در نهایت افزایش عملکد محصول که به مدت 3 سال در قالب طرح آماری بلوک های تصادفی در همان مزرعه به مرحله اجرا درآمد قارچ کش های پروپیکونازول (تیلت) و تریادیمنول (بایتان) از نظر عملکرد، وزن هزاردانه و شدت بیماری نسبت به سایر قارچ کش های مورد بررسی برتری داشتند، اما فاقد تاثیر قطعی در کنترل بیماری بودند. در تحقیق بر روی اثر پنج تاریخ کاشت گندم الوند بر بیماری پاخوره گندم مشخص شد تاریخ های مختلف کاشت از نظر شدت بیماری، وزن هزار دانه و عملکرد با یکدیگر اختلاف معنی دار داشته و تاریخ کاشت اول آذرماه نسبت به سایر تاریخ های کشت دارای کمترین شدت بیماری (1.628)، بالاترین عملکرد (4650 کیلوگرم در هکتار) و بیشترین وزن هزاردانه (37.19 گرم) است.

گندم، بیماری، بیماری پاخوره، Gaeumannomyces graminis var. tritici، کنترل