بیژن عبدی - کارشناس ارشد معماری، استاد مدعو دانشگاه پیام نور واحد میاندوآب
لیلا خوشبخت - دانشجوی کارشناسی مهندسی منابع طبیعی محیط زیست دانشگاه پیام نورواحد میاندوآب

در بینش اسلامی توجه به چگونگی جهان پسین در دامنه وسیعی از منابع، از متون اولیه آن تا منابع عرفانی و احادیث و ادعیه توجه خاص دارد. یکی از موضوعات، توصیف باغ بهشت است که در جای جای قرآن از آن نام برده شده است. در این مقاله، ابتدا با مطالعه پیشینه عناصر اصلی باغ اسلامی مانند درخت، آب و... در تمدن گذشته به اسطوره شناسی این عناصر به مثابه عناصری در ارتباط با امری قدسی، پرداخته می شود. پس از آن با مطالعه بر روی دیدگاه حکمت اسلامی در مورد عناصر مذکور در قرآن و نمونه های باغ اسلامی، سعی شده است تا به مفهوم حکمی بهشت نزدیک شده و سپس با جستجو در متن قرآن وتفاسیر مربوط مورد مطالعه قرار گرفته است.از کلیت مطالب می توان به این جمع بندی رسید، که تصویر باغ در قرآن بر اصول و عناصر منظری خاص تکیه دارد.توصیفات قرآنی از این عناصر، چگونگی ارتباط آن باهم و حکمتی که در لوای آن وجود دارد، شکل خاصی از باغ را ترسیم می کند که نمونه آن را می توان در باغات اسلامی تا به امروز دید.(پورجعفر،محمدرضا،1375) نقطه اوج تصویری که از بهشت در قرآن توصیف شده است، جنات تجری من تحتها الانهار میباشد و به معنی بوستانهایی است که از زیردرختان و قصرهای آن جوی های آب جاری است. کلمه شجره در این عبارت به ظاهر وجود ندارد، اما در معنی حس می شود.درمجمع البیان ابوعلی امین الاسلام طبرسی آمده است، که کلمه روضه به معنای زمین سبز و خرمی است که گیاهان به خوبی در آن می رویند و کلمه جنت زمینی است که اطرافش درختکاری شده باشد و در نتیجه روضات الجنات باغهای مشجری است که وسط،زمین سبز و خرمی را فرا گرفته باشد. بسیاری از باغ های ایران این ویژگی را دارند.اعداد و مفاهیمی مانند: چهار باغ، هشت بهشت، باغ در باغ، گردش آب و ... ریشه در واژگان قرآنی دارند که به معماری و ترکیب بندی باغ های ایرانی و به تبع آن بسیاری از باغ های سایر کشورهای اسلامی و حتی اروپایی راه یافته اند. تاثیر باغ ساز ی ایرانی در ورسای فرانسه والحمرای اسپانیا شاهدی براین گفتار است.(پورجعفر،محمدرضا،1375)

باغ بهشتی، باغ های قرآنی، طراحی باغ، منظر در قرآن، حکمت باغ