امیر حسین حلبیان - استادیار گروه علمی جغرافیا دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
زهرا سلطانی - دانشجوی کارشناسی ارشد اقلیم شناسی دانشگاه پیام نور اصفهان

شناخت سامانه های سیل زا و چاره اندیشی در جلوگیری از این بلای طبیعی به منظور کاهش خسارات ناشی از سیل از اهداف متخصصان هر کشوری می باشد به همین جهت مطالعه موردی الگوهای گردشی سیل زا، بارویکرد گردشی به محیطی می تواند کمک بسیاری در کشف رابطه بین تحولات جوی تراز بالا با و محیط سطحی نماید، در بررسی و تحلیل همدید سامانه های سیل زا در اسفند 89 در منطقه پاتاوه از بخشهای شهرستان دنا در استان کهکیلویه و بویر احمد که موجب طغیان رودخانه بشار گردید، در این پژوهش ارتباط داده های بارش و تغییرات دبی رود خانه بشار ( ایستگاه پاتاوه) و داده های فشار تراز 500 هکتوپاسکال بر روی الگوهای گردشی بزرگ مقیاس، از پایگاه داده NCEP/NCAR از دوره زمانی 1385 تا 1391 با کمک روش SFI ( تعیین شاخص استاندارد) بررسی شد نتایج حاصل از این مطالعه الگوهای گردشی تراز 500 هکتو پاسکال نشان می دهد که بارشهای سنگین در این منطقه در اسفند 89 ناشی از الحاق دو الگوی گردشی زبانه کم فشار دریای سرخ ( کم فشار سودانی) با الگوی مدیترانه ای که پیوستن این دو الگوی گردشی در شرق مدیترانه ناپایداری شدیدی را به همراه می آورد. استقرار غرب و جنوب غربی کشور ایران برزیر منطقه همگرایی در جلو فرود مدیترانه و ناوه دریای سرخ ، ناپایداری شدیدی را موجب گردیده است، که با توجه به فرآیند چرخندگی در جلو فرود خود از عوامل اصلی این اغتشاشات جوی می باشد. تشکیل سرد چال های میانی جو باعث کاهش دما و نزول بارش به صورت برف در مناطق کوهستانی در اسفند ماه را موجب شده است، چرخندگی در مرکز سرد چال های میانی نیز که در یک منحنی بسته انجام می گیرد، بیشتر بر اغتشاشات جوی می افزاید. برخورد ناوه امواج غربی در ورد سپهر میانی با امواج زبانه کم فشار دریای سرخ حالت مکش به خود گرفته، و با الحاق دو ناوه، نه تنها کشور ایران بلکه تمام منطقه خاورمیانه و مدیترانه را تحت تاثیر خود قرار داده است( میل به نزول امواج غربی به علت هوای سرد و صعود امواجه دریایی سرخ به علت هوای گرمتر می باشد) سامانه مورد مطالعه در مدت 6 روز در منطقه مستقر رود و در طول این مدت حرکت سامانه به طرف شرق در قسمت فرود بسیار آهسته بوده است.

الگوهای گردشی، تحلیل سینوپتیکی، ناوه، منطقه همگرایی، فرود، سردچال، 500 هکتو پاسکال، ژئوپتانسیل