بابک زرنقی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشگاه آزاد اسلامی ،دانشکده هنر و معماری، واحد تبریز، ایران

شهر های اسلامی تجلی گر معیارهای شریعت اسلام و راهنمای رسیدن انسان به تعالی و پیشرفت معنوی و مادی برای مسلمانان و سایر اقلیت های دینی ساکن شهر است. اگرچه در دین اسلام تق وا اصلی ترین معیار ارزیابی قلمداد شده بود اما این واقعیت مبرهن است که تعلیمات اسلام بیشتر در قرارگاه های شهری تجربه شده اند و اسلام تاکید بر طرح شهرها در جهت کارایی و پاسخ گویی بیشتر به نیازهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سایر نیازهای جامعهداشته است. همچنی م امروزه تامین سرزندگی شهری به مثابه آرمانی مشروع در صدر بسیاری از اسناد رسمی شهرسازی به چشم می خورد. سرزندگی را در سهمولفه کلی تعریف می نماییم: مولفه های عملکردی، مولفه های زیباشناختی، مولفه های زیست محیطی متاسفانه معماری و شهرسازی معاصر ایران نتوانسته ا ثری فاخر و متناسب با عصر حاضر و پیشینه فرهنگی گذشته ارائه دهد به گونه ای که شهر امروز نهویژگی های فاخر سنتی گذشته را دارد و نه شهری مدرن و پیشرفته محسوب می شود در حالی که تاریخ معماری و شهرسازی ایران شاهد نمونه هایی از شهرسازی پاسخده به نیاز زمان ولی در ع ین حال مدرن و پیشرفته می باشد. ایلخانان مغول پس از آشنایی با فرهنگ و تمدن ایرانی در روزگار جهانداری رویه ای متفاوتی نسبت به روزگار جهانگیری اتخاذ کردند آثاری مانند رصد خانه مراغه،گنبد و مجموعه سلطانیه، شهرک ربع رشیدی و شنب غازان وغیره نمونه هایی از این ادع ا هستند. ربع رشیدی شهرک اقماری در اطراف تبریز بود که در قرن هفتم هجری قمری بر اساس یک ایده منطقی شهرسازی احداث گردیدند. شهرک ربع رشیدی که با مرکزیت یافتن فضاهای دینی و آموزشی شکل گرفت.در این مقاله برآنیم تا با شناخت و تبیین معیار های سرزندگی و با روش تاریخی اسنادی به مطالعه و تحقیق این نمونه ی شهرسازی ایران در دوران ایلخانان بپردازیم تا با توصیف و تحلیل این نمونه معیارهایی برای سرزندگی به عنوان یک معیار نوین برای سنجش پاسخدهی و پایداری شهرها استخراج کنیم. بدیهی است که این معیار ها باید علاوه بر اینکه متناسب با شرایط عصر حاضر و پیشرفت تکنولوژی و دنیای مدرن امروزی باشد باید با شرایط فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه نیز همخوانی داشته باشد.

سرزندگی، شهر اسلامی، ربع رشیدی