رویا ولایی گرگری - دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکده معماری، تبریز، ایران.
زهرا کفاشیان - دانشگاه هنر اسلامی تبریز، دانشکده معماری، تبریز، ایران.

واژه هایی چون تصویر،نشانه و نماد اغلب به جای هم استفاده می شوند. به اعتبار ما یک تصویر، تقلید یا بازسازی یا همانند سازی از چیزی است.یک نماد نتیجه می تواند یک محیط یا یک فرد و یا یک مصنوع » موضوع « فرایندی شناختی است که به تبع ان موضوع ورای استفاده ابزاری معنای ضمنی پیدا می کند.از این نظر مادی باشد.این معانی از داده های ذهن مشاهده گر به موضوع گرفته می شوند.که ممکن است از یک تداعی روان شناختی،یک عرف اجتماعی،یا حتی از یک حادثهنتیجه شوند.در مقابل این مفهوم،یک نشانه عرف یا ابزاری است که به جای حسی انتزاعی به شکل لفظی جایگزین چیز دیگری می شود.) البته معنی نمادین الگو هایخاص محیط ساخته شده به زمینه مکانی انها نیز بستگی دارد و هم چنین به موجودیت فیزیولوژیکی اجتماعی و روانشناختی مردم نیز مربوط می شود، زمینه ی اینکهچه کسی چه پیامهایی را می بیند و چرا این پیام ها را می بیند وجود دارد. پیچیدگی معنای محیط در این است که معانی نمادین محیط تنها به کیفیت کالبدی آن بستگی ندارند بلکه به فعالیت هایی که در محیط انجام می شود نیز -بستگی دارند. ساختمانها و طرح های شهری موجود بیانگرچگونگی تصمیم گیری طراح است این عناصر نمادهایی از فرایند طراحی اند و منعکس کننده ی توضیعقدرت در جامعه و نگرش های مردم نسبت به یکدیگر می باشند مثلا یکی از این معانی نمادین رنگ ها هستند، که اغلب تابعی از عرف رایج در جوامع هستند و رنگ هایی که در اصل به دلایل عملکردی انتخاب شده اند، ممکن است گونه های خاصی از ساختمانها را تداعی کند.به نظر می رسد که خود رنگ نیست که با معناست، بلکه چگونگی انحراف و خروج از هنجار ها و عادت های مردم ان را واجد معنا می سازد.وابستگی به زیبایی و تأثیر آن بر انسان، یکی از موضوعاتی است که تقریباً هر تمدن باستانی بعضی از عوامل و هنجارهای آن را در دل فعالیتها ومحیط خود دارد واجتماع خود را به سوی محیطی زیبا و تأثیر پذیری از آن سوق میدهد. بنابراین زیبایی به عنوان ابتدائیترین و مردمیترین کالبد شهر، بازگو کنندهی شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی حاکم بر جامعه در دورهی مربوط به خود بوده که به واسطهی معمار )سازنده(، نمود کالبدی و عینی پیدا میکند. از جمله سوالاتی که سعی شده در این پژوهش به آن ها پاسخ داده شود این است که اساساً زیبایی چیست و زیباییشناسی در معماری و بناهای ساخته شده از چهجایگاهی برخوردار است؟ آیا زیبایی معمارانه را میتوان بر اساس کیفیات زیباییشناسانه مشخص و یا کیفیات غیر زیباییشناسانه دیگر تعریف کرد؟در این مقاله سعی شده است تا به تحلیل وبررسی، مقوله مولفه های نمادی تاثیر گذار در زیبایی شناسی معماری از جمله مولفه های زیبایی در مساجد ایران پرداخته شود،البته لازم به ذکر است که به دلیل چند وجهی بودن موضوع، تحلیلی است دشوار ونیازمند مطالعات وبررسی های چند بعدی، امید است مقاله حاضر مقدمه ای باشد برای مطالعات گسترده آینده.

زیبایی ؛ نماد ؛ کمال ؛ مسجد