پرویز عبدی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی زنجان

استفاده بهینه از منابعآب موجود یکی از راهکارهای مناسب مقابله با مشکل کم آبی است و در این بین بکارگیری و بهینه سازی روشها و سازه های سنتی موجود در هر منطقه در زمینه حفاظت و بهره برداری از منابع آب یکی از بهترین انتخابها می باشد . از اینرو هدف از این مقاله معرفی و ارزیابی دانش بومی و سنتی موجود در زمینه حفاظت از آب در سطح استان زنجان و بخصوص معرفی سازه سنتی گل (Gowl) است استان زنجان در شمال غربی ایران واقع شده و از نظر اقلیمی دارای اقلیم خشک تا نیمه خشک با متوسط بارندگی سالانه 360 میلیمتر در سال می باشد . جهت انجام این تحقیق ابتدا اقدام به جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیازگردید . با استفاده از این اطلاعات و داده ها تعداد 34 روستا انتخاب و با استفاده از پرسشنامه طراحی شده، سازه سنتی گل در آنها مورد ارزیابی قرار گرفت . بر اساس نتایج بدست آمده، سازه گل ( استخر خاکی ) یکی از روشهای مناسب و مفید برای کنترل و بهره برداری از منابع آب محدود موجود در مناطق کوهستانی و کوهپایه ای در سطح استان زنجان می باشد که اکثر کاربران روستائی قادر به پیاده سازی و بهره برداری از آن هستند . مهمترین مشکل این سازه مربوط به نحوه عایق سازی و احداث آن می باشد . بررسی عملکرد و آثار اجتماعی این سازه نشاندهنده این است که روش سنتی گل از قدیم الایام در منطقه رایج بوده و از نظر مشارکت پذیری هیچ گونه مشکلی نداشته است . محاسبه نسبت سود به هزینه (12/84) و ارزش واحد آب ( مترمکعب ) استحصالی 26) ریال ) در مورد این سازه با توجه به بررسیهای صورت گرفته نشاندهنده و بیانگر این موضوع است که این سازه سنتی ارزش و توجیه اقتصادی بالایی دارد .

منابع آب، گل (Gowl) ، استخر خاکی، روش سنتی، ارزیابی اقتصادی و اجتماعی، زنجان